Freyr - 15.04.2001, Qupperneq 41

3. tafla. Vanhöld kálfa í Danmörku 1998 - 1999.
Kyn Burður Vanhöld 1999 Dauðf. 1999 Dauðf. 1998
SDM 1. 13% 11,2% 11,4%
SDM 2. 6,3% 3,9% 3,8%
SDM >3. 3,4% 2,0% 2,9%
RDM 1. 8,3% 6,6% 6,8%
RDM 2. 5,3% 2,9% 3,0%
RDM >3. 3,4% 1,7% 2,3%
DJ 1. 9,7% 7,3% 7,3%
DJ 2. 6,3% 3,7% 3,6%
DJ >3. 3,8% 2,2% 3,1%
SDM = Sortbroget Dansk Malkerace, RDM = R0d Dansk Malkerace, DJ =
Dansk Jersey.
fjárhagslegt tap að ræða, þar sem
kálfurinn er í sjálfu sér nokkurs
virði, frálagsvirði kálfs er u.þ.b.
3.500 kr. í öðru lagi getur það verið
hamlandi fyrir kynbótastarf, ef tí-
undi hver kálfur, sem hugsanlega
má nota sem kynbótagrip eða til af-
kvæmaprófunar, kemur ekki lifandi
í heiminn. I þriðja lagi er þetta mik-
ilvægt atriði, séð frá sjónarhóli dýra-
velferðar, þar sem heilsufar dýranna
er snar þáttur. I fjórða lagi er líklegt
að svo hátt hlutfall dauðfæddra
kálfa verði þymir í augum neytenda,
sem láta framleiðsluhætti land-
búnaðarins sig sífellt meiru skipta.
Kálfadauði í
nágrannalöndunum
í 3. töflu má sjá yfirlit yfir
kálfadauða í Danmörku árin 1998
og 1999, dálkamir dauðf. 1998 og
1999 ná aðeins yfir hlutfall dauð-
fæddra kálfa. Inni í tölunni vanhöld
1999 em einnig fósturlát
og þeir kálfar sem drápust
á 1. degi frá burði. Þá ber
einnig að geta þess að töl-
umar byggja eingöngu á
afkvæmum óreyndra
nauta.
Öll kynin þrjú eiga það
sammerkt að vanhöld eru
hlutfallslega langmest við
1. burð en fara síðan
lækkandi. Svartskjöldóttu
kýmar (SDM) skera sig
nokkuð úr hvað vanhöld
við 1. burð varðar en eru
svipaðar hinum kynjunum við síð-
ari burði.
Rannsóknir, sem gerðar hafa ver-
ið í Bandaríkjunum, segja vanhöld
11% við 1. burð og 5,7% við síðari
burði. Þær geta þess að þeir þættir,
sem helst hafa áhrif á kálfavanhöld,
séu númer burðar, burðarerfiðleikar
og lengd meðgöngu.
Markmið
Markmið verkefnis þessa er að
greina þætti sem hafa áhrif á van-
höld kálfa í íslenska kúastofninum.
Rannsókn af þessu tagi hefur ekki
verið gerð áður hér á landi.
Efniviður og aðferðir
í rannsókn þessari em skýrslu-
haldsgögn Bændasamtaka fslands í
nautgriparækt notuð. Nýtt em gögn
yfir alla skráða burði á tímabilinu
frá 1. janúar 1993 til og með nóv-
ember 2000, heildarfjöldi færslna er
162.530. Hver færsla í gagna-
safninu inniheldur upplýsingar um
ár, býli, kýmúmer, fæðingarmánuð
og -ár kýrinnar, föður hennar, burð-
ardag, -mánuð og -ár, föður kálfsins,
kyn hans og afdrif, lengd með-
göngu, fjölda árskúa á búinu á við-
komandi ári og meðalafurðir þeirra.
Eftirfarandi þættir em athugaðir:
1. Hlutfall vanhalda eftir ámm.
2. Mismunur á vanhöldum eftir
burðamúmeri og aldri við 1.
burð.
3. Hlutfall vanhalda eftir svæðum
og búum.
4. Áhrif kyns kálfsins á vanhöld.
5. Flokkun eftir lengd meðgöngu.
6. Áhrif bústærðar, mældri sem
fjölda árskúa og afurðarstigs,
mælt sem meðalafurðir á búinu.
7. Munur á milli afkvæmahópa
einstakra nauta, sem eiga fleiri
en 50 afkvæmi. Einnig eru af-
drif afkvæma heimanauta, sem
skráð eru með númerið 99999,
könnuð sérstaklega.
8. Kannað er samhengi vanhalda
hjá afkomendum nauta, þar sem
þau em feður kálfa og móður-
feður kálfa. Hér er einnig gert
ráð fyrir að afkomendur nauta
verði að vera a.m.k. 40.
9. Könnuð eru áhrif skyldleika á
vanhöld. Reiknaður er skyld-
leikaræktarstuðull fyrir alla þá
gripi sem finnast í ættemisskrá
BÍ og samhengi hans og van-
halda er kannað. Áhersla er
lögð á 1. kálfs kvígumar í þessu
sambandi.
4. tafla. Fjöldi burða og vanhalda kálfa á ári, 1993-2000, sjá texta.
Ár Fjöldi burða 4 5 8 Fj.vanh. kálfa Vanhöld
1993 18.423 1710 62 200 1.972 10,7%
1994 18.957 1726 48 178 1.952 10,3%
1995 19.818 1668 50 199 1.917 9,7%
1996 20.335 1792 63 193 2.048 10,1%
1997 20.889 1939 59 190 2.188 10,5%
1998 20.823 1778 68 178 2.024 9,7%
1999 21.059 2041 52 214 2.307 10,9%
2000 18.400 1857 63 182 2.102 11,4%
Alls 158.704 14.511 465 1534 16.510 Meðalt. 10,4%
FR€VR 4-5/2001 - 41