Freyr - 01.06.2005, Blaðsíða 49

VEÐURFAR
ræktun verða tryggari og upp-
skera til dæmis gulróta og hvít-
káls mun aukast og nýjar teg-
undir munu bætast við svo sem
asíur, grasker og matarlaukur.
SJÚKDÓMAVANDI
Neikvæðu hliðarnar eru aukinn
sjúkdómavandi og notkun varn-
arlyfja og hugsanlega aukinn
orkukostnaður við gróðurhúsa-
ræktun vegna aukinnar skýja-
hulu og minni sólgeislunar. Þess
má geta að aukin úrkoma og
niðurbrot jarðvegs getur valdið
aukinni útskolun, en næringar-
efni geta einnig bundist og orð-
ið óaðgengileg þegar örveru-
starfsemin eykst. Breytingar á
vetrarveðráttu gætu hugsanlega
valdið breyttu álagi á fjölærar
plöntur og leitt til vetrar-
skemmda. Sama má segja um
skógrækt, viðarvöxtur mun auk-
ast og skógar munu nema ný
svæði en hætta er á að nýir
skaðvaldar berist til landsins og
valdi tjóni. Haustfetaplágur
munu aukast við hlýnun og mild-
ir vetur munu auka tjón af völd-
um sitkalúsar. Einnig í skógrækt
geta vetrarskemmdir aukist við
breytingar á vetrarveðráttu og
álagi. Skógræktarmenn þurfa því
öðrum fremur að hugsa til fram-
tíðar og huga að því hverju þeir
planta út, vegna þess að tré lifa í
marga áratugi og ungviði dags-
ins í dag verður fyrir því álagi
sem framtíðarveðráttan kann að
þjóða upp á. Úthagagróður mun
einnig dafna betur við bætt skil-
yrði (hiti, raki, næring) og nýjar
tegundir munu nema hér land
en hætta á vatnsrofi og skriðum
mun væntanlega aukast vegna
aukinnar úrkomu. Villtar inn-
lendar plöntutegundir gætu orð-
ið fyrir nýju álagi sem þær eru
ekki aðlagaðar og gætu hugsan-
lega látið undan síga.
BEITARTÍMI MUN
LENGJAST OG INNISTÖÐU-
TÍMI STYTTAST
Framfarir í fóðuröflun munu
skila sér til búfjárræktarinnar.
Beitartími búfjár mun lengjast
og innistöðutíminn styttast sem
því nemur. Haughús yrðu minni
og ódýrari og kröfur til útihúsa
mundu væntanlega minnka, til
Á ÍSLANDI
• Á næstu 50 árum gæti meðalhiti á íslandi hækkað um 1,5°C,
úrkoma aukist um 7,5% og sjávarborð hækkað um 16 senti-
metra
• Hitastigshækkun og úrkomuaukning mun verða tvöfalt meiri
að vetrarlagi, 3°C og 15%
• Þessar breytingar munu hafa talsverð jákvæð áhrif á íslensk-
an landbúnað en einnig nokkrar neikvæðar afleiðingar
• Öryggi í fóður- og matjurtarækt mun aukast og einnig vöxtur
trjágróðurs og úthagagróðurs
• Nýjar nytjajurtir munu verða teknar til ræktunar svo sem belg-
jurtir, vallarrýgresi, hveiti og grasker
• Aukinn sjúkdómavandi og óvenjulegt vetrarálag geta þó
reynst gróðri óhagstæð
dæmis vegna minni krafna um
burðarþol vegna minni snjó-
þyngsla, en á móti kemur að
kröfur um styrk til að þola illviðri
gætu aukist. Frágangur og nýt-
ing búfjáráburðar verður for-
gangsmál þannig að hann nýtist
sem best og mengi ekki um-
hverfið. Mýragas, sem myndast
meðal annars við niðurbrot í
mýrum og búfjáráburði, er sem
fyrr greinir afar virk gróðurhúsa-
lofttegund og þarf því að virkja
það og nýta í stað þess að
hleypa því út í andrúmsloftið.
Loftslagsbreytingarnar hafa
einnig áhrif á aðrar greinar
landbúnaðar svo sem ferða-
þjónustu, veiðimennsku og fisk-
eldi. Framtíð ferðaþjónustunnar
ræðst líklega mest af því fram-
boði og þeirri kynningu sem
boðið verður upp á ásamt þeirri
ímynd sem landinu er sköpuð.
Það gagnaðist án efa íslenskri
ferðaþjónustu ef hún gæti aug-
lýst sig umhverfisvæna. Áhrifa
loftslagsbreytinganna gætir
minna í vatni en í lofti, en
bráðnun jöklanna kann að hafa
áhrif á fiskgengd í straumvötn-
um og við strendur landsins.
Hins vegar eru líkur á að vöxtur
og viðgangur þorsks og síldar
muni aukast er sjór hlýnar. Hag-
ur hreindýra ætti að batna með
mildari vetrum og auknum
gróðri á heiðum.
BÆTT SAMKEPPNISSTAÐA
ÍSLENSKS LANDBÚNAÐAR
Jákvæð áhrif væntanlegra lofts-
lagsbreytinga á íslandi munu
lækka kostnað við framleiðslu
og bæta samkeppnisstöðu ís-
lensks landbúnaðar. Opnun sigl-
ingaleiða geta breytt viðskipta-
háttum annað hvort til hags-
bóta eða ógagns fyrir fslenskan
landbúnað. Hér á landi gætu
myndast umsvifamiklar umskip-
unarhafnir með þeim tækifær-
um og hættum sem þær bjóða
uppá.
Stundum er sagt að ísland sé
á mörkum hins byggilega
heims. Árið 2050, þegar jákvæð
áhrif loftslagsbreytinganna
verða áþreifanleg, verður þetta
ekki sagt lengur. Veðurfarslega
hefur Island þá færst til suðurs
um nokkur hundruð kílómetra.
Fullyrða má að möguleikar ís-
lensks landbúnaðar aukist
vegna væntanlegra loftslags-
breytinga á næstu 50 árum.
HVAÐ GERA BÆNDUR NÚ?
Samkvæmt upplýsingum frá Is-
landi árið 2002 koma 69%
gróðurhúsáhrifanna frá losuð-
um koltvísýringi, 17% frá mýra-
gasi og 10% frá hláturgasi. I
heild veldur landbúnaðurinn
einungis um 17% af losun gróð-
urhúsalofttegunda á landsvísu.
Inn í þessar upplýsingar vantar
þó losun frá grónu og ógrónu
landi, en vafamál er hvort telja
beri losun frá öllu flatarmáli
landsins til landbúnaðartengdar
losunar. Nýjar rannsóknir benda
til að mjög mikil losun verði úr
landi þar sem gróðurfar hefur
raskast og einnig í votlendi, sem
hefur verið framræst, en á móti
kemur að skógrækt og land-
græðsla geta bundið nokkurt
magn af koltvísýringi.
Loftslagsbreytingarnar eru al-
þjóðlegt vandamál og þær eru
grafalvarlegt mál. Því verða
menn að hugsa og bregðast við
á heimsvísu, en vinna að málun-
um heimafyrir. Islenskur land-
búnaður er vissulega lítill í þess-
ari heildarmynd og framlag
hvers bónda auðvitað agnar-
smátt. Engu að síður er eðlilegt
að spyrja hvort einstakur bóndi
á fslandi, eða landbúnaður á ís-
landi sem atvinnuvegur, geti
gert eitthvað til að sporna við
þeirri óheillaþróun sem hér hef-
ur verið lýst. Vissulega er það
svo og viðbrögðin eru annars
vegar viðbrögð bóndans sem at-
vinnurekanda og einstaklings og
hins vegar viðbrögð atvinnuveg-
arins og stjórnvalda. (slenskir
bændur þurfa að (1) bregðast
strax við breyttum aðstæðum og
í samvinnu við stjórnvöld þurfa
þeir að (2) hefja aðgerðir til að
draga úr mengun sem veldur
loftslagsbreytingunum. Stjórn-
völd verða svo að (3) skipuleggja
hvernig skuli aðlagast og takast
á við væntanlegar loftslags-
breytingar.
Viðbrögð bænda við breyttum
aðstæðum fela I sér að bændur
og ráðunautar þurfa þegar í
stað að breyta ýmsu í hefð-
bundnum landbúnaði vegna
breyttra aðstæðna, svo sem sáð-
tíma, yrkjavali, áburðarnotkun
og varnarefnanotkun. Meðal
aðgerða til að draga úr loftslags-
breytingunum er aukin skóg-
rækt og landgræðsla til að
binda kolefni loftsins. Einnig
FREYR 06 2005
49