Freyr - 01.06.2005, Blaðsíða 6

MATVÆLI
Nýjar reglur ESB um
matvælaframleiðslu
í lok síðasta áratugar var ákveðið að endurskoða reglur um matvæla-
framleiðslu innan ESB í kjölfar ýmissa vandamála sem fram komu í
Evrópu á þessum tíma. Heilbrigðis- og neytendadeild Framkvæmda-
stjórnarinnar, sem ber ábyrgð á þessum málaflokki, birti áætlun sem
kölluð hefur verið „hvítbók um matvælaöryggi" snemma á árinu 2000.
Rekjanleiki matvæla er m.a. mikilvægur til þess að geta innkallað
vörur ef á þarf að halda. Almenna reglan kveður á um að öllum
matvælaframleiðendum beri að skrá upplýsingar um hvaðan þeir
kaupa hráefni og hverjum þeir selja fullunnar vörur.
I áætluninni er fjallað um vegvísi
að betra framboði á matvælum,
eflingu vísindarannsókna, end-
urskoðun löggjafar og í fram-
haldi af því bætt matvælaeftirlit.
Þar er gert ráð fyrir samhæfingu
aðgerða í allri fæðukeðjunni,
hugmynd sem hefur gengið
undir ýmsum nöfnum, eins og
t.d. á íslandi „frá haga til
maga" eða „frá bónda til
borðs" en á ensku „farm to
fork" eða „field to fork". Hér er
ekki einungis verið að ræða um
heildstætt matvælaeftirlit, held-
ur frekar um allar þær aðgerðir
sem stuðla að betri og heil-
næmari matvælum.
HELSTU BREYTINGAR
Gert er ráð fyrir að ná til sem
flestra sem að þessum mála-
flokki koma og stuðla þannig
að gagnkvæmu trausti. Lögð er
áhersla á að verja umhverfið
sem kostur er og endurskoða
og samhæfa lög og reglur um
matvælaframleiðslu innan ESB.
Þetta er m.a. ástæðan fyrir því
að nýútkomnar reglur voru
gefnar út sem reglugerðir, en
þær gilda beint á ESB-svæðinu.
Þetta er breyting frá núverandi
reglum (sem gilda til 1.1.2006)
sem eru tilskipanir, en aðildar-
ríkin hafa nokkurt frjálsræði um
hvernig þær eru færðar í þjóð-
arrétt. Nýju reglurnar eiga því
að tryggja að þeir sem vinna að
matvælaframleiðslu séu sem
best meðvitaðir um þær kröfur
sem gilda á hverjum tíma og að
sömu reglur gildi í öllum aðild-
arríkjum ESB.
Mikilvægasta kerfisbreytingin
er stofnun Matvælaöryggis-
stofnunar Evrópu sem hefur
það verkefni helst að fram-
kvæma áhættumat sem er
óháð og byggt á vísindalegum
rökum og athugunum. Einnig
er stofnuninni falið að sjá um
áhættukynningu, þ.e.a.s. að
tryggja að almenningur jafnt
sem yfirvöld hafi aðgang að
sömu grundvallarupplýsingun-
um.
Með þessari breytingu á að
tryggja að áhættumat og
áhættustjórnun séu aðskilin, en
það er talin vera ein af grunn-
stoðum matvælaeftirlits í dag.
Áhættustjórnun, svo sem
stjórnvaldsaðgerðir á borð við
nýja löggjöf eða sérstakar varn-
araðgerðir, sem teknar eru á
grundvelli áhættumats, eru aft-
ur á móti í höndum Fram-
kvæmdastjórnar ESB.
Einnig má nefna breytingar á
stofnunum Framkvæmdastjórn-
arinnar, t.d. voru verkefni færð
til heilbrigðis- og neytenda-
deildar frá deildum sem fara
með landbúnað, félagsmál og
iðnað. Deild sem hefur haft
með höndum eftirlit með mat-
vælum úr dýraríkinu, dýraheil-
brigði og viðskipti með lifandi
dýr innan landbúnaðardeildar-
innar var gerð að sjálfstæðri
stofnun og flutt til (rlands.
Á sama tíma var tekin
ákvörðun um að endurbæta og
efla viðvörunar- og samskipta-
kerfi milli yfirvalda aðildarríkj-
anna og Framkvæmdastjórnar-
innar sem á að stuðla enn frek-
ar að því að öllum berist sömu
upplýsingar á sama tíma og
geti því brugðist við án tafar ef
upp koma vandamál eins og
farsóttir, matareitranir og/eða
sýkingar.
Aðrar breytingar er að finna í
nýrri löggjöf um matvælafram-
leiðslu sem í eru fimm reglu-
gerðir og tvær tilskipanir. Þessi
„pakki" samanstendur annars
vegar af rammalöggjöf, auk
löggjafar um opinbert mat-
væla- og fóðureftirlit og sér-
stökum reglum um eftirlit með
framleiðslu matvæla úr dýrarík-
inu, og hins vegar af almennum
IEftir
dr. Ólaf Oddgeirsson,
dýralækni, Food
Control Consultants,
Skotlandi
stöðlum um útbúnað og rekst-
ur matvælafyrirtækja og sér-
hæfðum stöðlum fyrir fyrirtæki
sem framleiða matvæli úr dýra-
afurðum. Þá eru einnig í þess-
um pakka reglur um dýraheil-
brigði vegna framleiðslu og
dreifingar matvæla úr dýrarík-
inu, þ.e.a.s. vegna sjúkdóma
sem borist geta með matvæl-
um. Að lokum er ný reglugerð
frá því í janúar sl. sem tengist
þessum reglum og fjallar um
fóðurframleiðslu. Þar með er
búið að gefa út nýjar reglur um
alla fæðukeðjuna allt frá dýra-
fóðri til neytenda.
Reglur um frekari útfærslu og
notkun þessarar löggjafar eru
væntanlegar innan skamms og
eru í mörgum tilfellum eru end-
urbætt útgáfa af eldri reglum.
Það er skoðun höfundar að
breytingar sem felast í þessum
nýju reglum snúi fyrst og fremst
að hinu opinbera og reglum
sem gilda um matvælaeftirlit en
þeir staðlar sem gilda um út-
búnað fyrirtækja séu áfram
svipaðir og verið hefur, ef eitt-
hvað er þá séu þeir auðveldari í
framkvæmd en þeir sem nú
gilda. T.d. hefur beinum fyrir-
mælum um útbúnað matvæla-
fyrirtækja fækkað verulega en
frekar er stefnt að því að ná
fram sama tilgangi með því að
efla innra eftirlit.
Þetta er þó ekki gert án þess
að eitthvað komi í staðinn, því
að í þessum nýju reglum eru
mjög skýr ákvæði um ábyrgð
matvælaframleiðenda, bæði al-
mennt varðandi hollustu og ör-
yggi matvæla sem þeir setja á
markað, og einnig sérstaklega
með tilliti til innra eftirlits í mat-
vælafyrirtækjum, uppsetningu
þess, skráningu á niðurstöðum
og skráningu á kaupum á hrá-
efni og sölu á fullunninni vöru.
6
FREYR 06 2005