Freyr - 01.04.2004, Blaðsíða 56

Er nýting grænfóðurs við
randbeit ofmetin?
Grænfóðurrækt hér á
landi hófst um alda-
mótin 1900. Lengst af
voru hafrar vinsælastir en um
1960 breiðist ræktun fóðurkáls
út, ekki síst til bötunar slátur-
lamba, og kalárum var mikið
gripið til snemmsprottinna af-
brigða til að afstýra fóður-
skorti. Bötun sláturlamba á
káli hvarf að mestu á 9. ára-
tugnum en ræktun til kúabeit-
ar hélt áfram. Rúlluvæðingin
opnaði möguleika á votverkun
grænfóðurs eftir að hún kom
til sögunnar og hefur græn-
fóðurræktun verið í stöðugri
sókn.
Ekki er hægt að segja með
nokkurri nákvæmni til um stærð
grænfóðurakra hér á landi, en ef
gengið er út frá innflutningstölum
á fræi ffá 2003 og ráðlögðum sáð-
skömmtum eftir tegundum gæti
skiptingin verið eftirfarandi, en
við gætu bæst nokkrir hektarar af
öðrum tegundum.
vel meirihluti, og eitthvað er rúll-
að af repju.
Ýmsar gerðir grænfóðurs
Grænfóður kallast einu nafni
tegundir sem ræktaðar eru til
fóðurs, þó ekki til þroska, og
ekki er gert ráð fyrir að lifi af
fyrsta vetur. Tegundir, sem rækt-
aðar hafa verið, eru allmargar og
má flokka eftir mismunandi for-
sendum. Víða er að frnna upp-
lýsingar um vaxtareiginleika ein-
stakra tegunda og notagildi, má
til dæmis nefna “Grænfóður-
kver” í Handbók Bænda 2002. í
1. töflu eru dregnar saman
nokkrar upplýsingar um helstu
tegundirnar.
Fleiri tegundir hafa verið reynd-
ar svo sem, sumarhreðka á árum
áður og áhugi hefur verið á að
nýta vetrarrúg til vorbeitar.
Vetrarnepja er væntanlega
ókunnugleg. Hún er næpa sem
safnar ekki forða í næpuna en vex
svipað og vetrarrepja en er með
mjög stuttan stöngul.
eftir
Ríkharð Brynjólfsson,
Landbúnaðar-
háskólanum
á Hvanneyri
fer þó mikið eftir jarðvegi, áburð-
argjöf og ekki síst sláttutíma.
Plönturnar taka köfnunarefnið
upp í byrjun sprettu, og þá er pró-
teinmagnið afar hátt, en eftir því
sem á líður má segja að það þynn-
ist út. Hafrar hafa nokkra sérstöðu
því að próteinmagn þeirra er yfir-
leitt lágt. Grænfóður er sem sé
orkuríkt og gott fóður
Steinefnamagn fer einnig eftir
sláttutíma, einkum áburðarefn-
anna (P og K), en mestu skiptir að
kalkmagn krossblóma er h.u.b.
þrefalt hærra en grasa. Grænfóð-
ur á réttu þroskastigi er m.ö.o.
mjög gott fóður.
Tegund Ha
Sumarrýgresi 1.000
Vetrarrýgresi 1.160
Sumarrepja 150
Vetrarrepja 2.200
Sumarhafrar 280
Vetrarhafrar 100
Mergkál 100
Næpa 50
Bygg 50
Samtals 5.100
Fátt er hægt að segja með vissu
um það hvernig grænfóðrið er
notað. Þó má gera ráð fýrir að
talsvert sé rúllað af rýgresi, jafn-
Kostir grænfóðurs
Hverjir eru svo kostir grænfóð-
urs? í stuttu máli sagt gefiir græn-
fóðurræktun möguleika á að hafa
til ráðstöfúnar fóður með rnjög
hátt fóðurgildi (orkuþéttni) á þeim
tímum þegar túngróður er farinn
að spretta hægt eða farinn að falla
verulega. Rýgresi, hafrar og bygg
hafa við skrið svipað fóðurgildi
og vallarfoxgras á sama stigi, fóð-
urgildi repju, vel að merkja áður
en hún er farin að blómstra nokk-
uð að ráði, er eins og kjamfóðurs.
Próteinmagnið er yfirleitt allhátt,
ÓSKOSTIR GRÆNFÓÐURS
Þá em það gallamir. Sá fýrsti og
alvarlegasti er að þurrefnismagn
grænfóðurs er afar lágt á heppi-
legu nýtingarstigi, algengt er að
káltegundimar séu með 10-12%
þurrefni eða jafnvel lægra en
grösin aðeins hærri. I bleytutíð er
það enn lægra þó að yfirborðsvatn
sé ekki tekið með. Það er alkunna
að skepnur éta minna af vatnsríku
fóðri en þurrara og eigi að verka
grænfóðrið í rúllur er hætt við lé-
legri verkun og miklu afrennsli úr
rállunum; hafa verður jafnframt í
| 56 - Freyr 3/2004