Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1933, Blaðsíða 80

60
TÍMARIT Þ.J ÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
anna til að veita þeim viðtöku og
gera þær að raunveruleika; sér
liann blána fyrir þeim draumalönd-
um sínum í útsæ framtíðarinnar.
Og sú sannfæring hitar honum svo
innanbrjósts, að orðin streyma af
vörum hans í hrifningu, í kvæðinu
“Alt breytist”, sem byrjaði þó með
harðri ádeilu:
"Sú kemur tíð, þá gamla meinið græðist;
og göfug'lyndis Kristur endurfæðist.
Sú kemur tíð, þá falski guðinn fellur,
og fagur lúður jafnréttisins gellur.
Sú kemur tíð, er fjárplógsrefum fækkar,
og flokkur vina mannjafnaðar stækkar.
Sú kemur tíð, þá ment og andans
menning
er meira virt en gullsöfnunarkenning.
Sú kemur tíð, er sannleikann að segja
fær sérhver, án þess verða stríð að
heyja.
Sú kemur tíð, þá miðlað verður málum,
og mannvit reynt á sannleiks vogar-
skálum.”
Eigi gat hjá þvf farið, að skáld,
sem gerði sér þjóðfélagsleg vanda-
mál samtíðar sinnar svo iðulega að
umhugsunar- og yrkisefni, léti sér
eigi trúmálin við koma, jafn sam-
gróin og þau eru öllu athafna- og
félagslífi kristinna þjóða. Hér við
bættist einnig sterk þrá hans, eins
og hann sjálfur orðar það, til ‘‘að
skilja hin huldu lög tilverunnar”.
Kvæði um trúarleg eða heimspeki-
leg efni eru því mörg meðal ljóða
hans. Tekur hann engu mýkri
höndum á feyskju og fúa siðferðis
og trúarlífsins, heldur en hann
gerir á meinum þjóðfélagsskipu-
lagsins; og ekki er því að neita, að
ýms þeirra kvæða hans anda kalt
í garð kirkju og klerka; ber og að
játa, að sárbeittar örvar skáldsins
fljúga stundum yfir markið, eins og
verða vill hjá aannfæringarheitum
og áköfum umbótamönnum á öllum
sviðum. En jafn satt er hitt, að
hann grípur oft á þeim veilunum,
sem staðið hafa og standa kirkju
og kristindómi fyrir þrifum inn á
við og út á við; skinhelginni, ósam-
ræminu milli játninga og athafna,
sem finna má innan allra kirkju-
deilda, og tíðum varpa skugga á
dæmi hinna mörgu, sem reynast í
lífi sínu, af fremsta mætti, trúir
boðum kristni sinnar. Sízt er það
heldur að kynja, þó einlægum hug-
sjónamönnum og mannvinum —
innan kirkju og utan — hrjósi hug-
ur við, þegar'þeir renna augum yfir
djúpið breiða, sem ósjaldan skilur
kenningar og athafnir kirkjunnar
manna, lærðra og leikra. Þar með
er auðvitað alls ekki sagt, að sam-
ræmið sé hlutfallslega meira, eða
almennara, milli siðferðishugsjóna
og lífernis þeirra, sem standa utan
kirkjunnar. Kvæðið “Thanksgiving
Day’s Gloria” (Heimskringla, 21.
desember, 1927) er kröftugt dæmi
beiskrar ádeilu Þorskabíts á heims-
hyggju kirkjunnar manna og ann-
ara; þar er þetta erindi:
‘‘Hygg eg guð ei mikils meti
matarlofgerð, þó af keti
sælkerarnir kýli kvið,
meðan út um veröld víða
veslingar af skorti líða,
hafa ei skýli’ yfir höfuðið.”
Auk þess var margt það í trúar-
legum skoðunum skáldsins, sem
gekk á svig við kirkjunnar kenn-
ingar og gerir fram á þenna dag;
jafnan kom hann í þeim efnum til
dyra eins og liann var klæddur. í
kvæðinu “Ályktan fríþenkjarans”
(Heimskringla, 4. maí, 1927) er
hann djarfmannlega hreinskilinn og
nógu frjálslyndur til þess að játa,
að sama snið guðsdýrkunar, þó
einlæg sé, eigi ekki við allra skap: