Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1933, Blaðsíða 91

UPPHAF VESTURFERÐA OG ÞJÓÐMINNINGARHÁTÍÐIN
71
landinu, er fram kom jafnt lijá æðri
sem lægri, vantraustinu á sjálfri
sér, kyrstöðu og framtaksleysi á
öllum sviðum, hinni rótgrónu og
ófrávíkjanlegu skoðun, að fram-
leiðslumagn landsins gæti aldrei
orðið annað en þá var, því urn bún-
aðarhætti og vinnubrögð yrði ekki
skift, þau yrðu að vera hin sömu,
annað kæmi ekki að notum, sem þó
aldrei hafði verið reynt. Kynslóð
þeirra tíma var eigi um að saka, or-
sakirnar lágu lengra aftur í tím-
anum.
Þjóðin gat ekki áttað sig hún
vissi hvað hún vildi, en með þessu
viðhorfi eigi hvernig hún átti að ná
því. Hún þráði frelsi, lýðréttindi.
framfarir, sjálfstæði. Þessi orð
voru kiukkuslögin, sem ómuðu í
eyrum fyrstu vesturfaranna, er köll-
uðu þá til athafnameira og auð-
ugra lífs, út í hinum ókunna heimi.
Félagsskapur hennar átti sér til-
gang, en tilgangurinn ekkert þekt
meðal til þess að komast að tak-
markinu. Takmarkið var “fjarst út
í eilífðar útsæ’’ og á það skygði
ölduris, nær og fjærliggjandi ófarn-
aðar.
Með fyrstu fundum Þingeyinga,
sem lialdnir voru til þess að ræða
um framfarir og útvegi meðal al-
mennings, var fundur einn, er liald-
inn var á Einarsstöðum í Reykjadal
nokkru fyrir 1859. Kom þar til
tals, að stofna nýtt landnám á
Grænlandi, að dæmi hinna fornu
íslendinga. Hafa fornsögurnar auð-
vitað komið þar til greina. En frá
því ráði var horfið fyrir fortölur
Einars Ásmundssonar í Nesi, er
hvatti menn til að leita fremur eitt-
hvað annað og til hlýrri landa. Lýs-
ing Sigurðar Breiðfjörðs á Græn-
landi, er út var gefin þá fáum ár-
um áður, varð aðallega til þess að
vekja þessa hugmynd, að því er
Þórhallur biskup hyggur. Féll
mál þetta svo niður eftir fundinn
og var lítið um það rætt. En með
fundinum var vakin hugmynd, er
átti eftir að breiða sig út um alt
land: Nýtt landnám í nýju umhverfi.
Árið 1860 gefur Einar Ásmunds-
son í Nesi út umboðsbréf, dags. 4.
febr., er sent var um Þingeyjar og
Eyjafjarðarsýslur, “í þeim tilgangi
að þeir, sem vildu, rituðu áig á það
til vesturfarar”. í bréfinu var tek-
ið fram, að það væri ritað að til-
hlutan ýmsra manna til þess að
stofna og auka félagsskap, miðandi
að því að menn gætu komist vestur
um haf og náð þar í cbygt land.
Bréf þetta birti séra Sveinn Skúla-
son í Norðra (8. árg. bls. 13-14) og
átaldi Einar fyrir; svaraði Einar þvf
og varði gjörðir sínar með því að
útlit væri fyrir ískyggilegt ástand í
landinu. Með þessu var vesturfara-
hreyfingin liafin, að því er Jón
Borgfirðingur hyggur. (Almanak
0. S. Th. 1902). Fáir skrifuðu sig
á umburðarbréfið, en samtök voru
hafin til félagsskapar með að flytja
af landi burt. Var förinni heitið til
Braziiíu að ráði Einars. Hafði hann
kynt sér lýsingar á landinu, og enn-
fremur orðið þess áskynja, að
stjórn Brazilíu vilnaði væntanlegum
innflytjendum í á fargjaldi eða jafn-
vel flutti þá fyrir ekki neitt. Og
þar sem um efnaleysi var að ræða,
þóttu það álitlegir kostir. Sagt var
að á tveimur árum hefði um 200
manns skrifað sig í þenna Barzilíu.
félagsskap. En eigi mun fólki hafa
þótt áhættulaust að taka sig upp og
flytja, án þess að hafa einhverjar