Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1933, Blaðsíða 31

HVAÐ GETA VESTUR-ÍSLENDINGAR GERT
11
íslenzka tungu, ef forvitni þessara
manna væri beint til þess að at-
huga hana? Eg held að því verði
ekki neitað, á meðan menn telja
það nokkurs virði að stofna og
halda við kennaraskólum með há-
lærðum prófessorum í íslenzkri
tungu. Nú munu allir sannir vís-
indamenn vera á einu máli um það,
að vér séu'm því betur farnir sem
vér vitum meira og nákvæmara
um þá hluti sem vér á annað borð
teljum rannsóknarverða. Á sama
hátt munu allir íslenzkir málfræð-
ingar játa, að því meir sem vér
vitum um tunguna, því betur.
En vita þá ekki þessir hálærðu
málfræðingar alt sem vert er að
vita um íslenzka tungu? Því er
fljótsvarað: nei.
Enn eru mikil lönd ónumin fyrir
þá, sem beina vilja athygli sinni og
verja tíma sínum til rannsóknar ís-
lenzkri tuligu.
Til dæmis má nefna eitt svið
niálfræðinnar, sem aldrei verður
uppunnið: orðasöfnun. Ef vel væri,
ættum vér að þekkja öll þau orð,
sem á bók hafa verið fest frá því
byrjað var að skrifa íslenzku. En
það er langt frá því, að svo sé. Að
vísu hafa flest fornrit (c: rit eldri
en 1400) verið útgefin og orðtekin
tii allgóðrar hlítar. Vér finnum
þessi fornu orð með því að fletta
upp hinum miklu orðabókum eftir
Cleasby-Vigfússon, J. Fritzner og
Sveinbjörn Egilsson - Finn Jónsson.
h*á höfum vér og hina stóru orða-
bók Sigfúsar Blöndals yfir nútíðar-
mál, en það er langt frá því að hún
sé fullkomin, eins og síðar skal
vikið að.
En í Landsbókasafni ísland-s o. fl.
söfnúm liggja haugar af handritum
frá seinni öldum, fullar hillur af
riddarasögum, rímum, prédikunum,
sálmum og kvæðum, sem enn hafa
hvorki verið gefin út né orðtekin.
Enginn veit hve mörg orð liggja
þarna grafin, en svo mikið er víst:
þau eru mörg.
Þá er alþýðumálið. Mikið af því
hefir aldrei verið á bók fest, og þótt
tekín hafi verið upp í orðabók
Blöndals söfn ýmsra úr alþýðu-
máli, er langt frá því að sú lind
hafi verið þurausin; já, það er
óhætt að fullyrða að hún verður
það aldrei.
Af öðrum sviðum málfræðinnar
má nefna sögu málsins, þar sem
raktar væru hljóðbreytingar máls-
ins frá öndverðu til vorra daga,
breytingar í orðmyndun, orðmynd-
um, orðaröð og setningagerð,
breytingar í stíl. Sérstaklega hafa
setningafræðin og stíl-fræðin verið
gjörsamlega vanræktar, svo að þar
bíður mikið verkefni nýrra manna.
Loks er enn mikið óunnið á sviði
hljóðfræðinnar, þrátt fyrir liið á-
gæta yfirlit Jóns Ófeigssonar í
orðabók Blöndals og ritgerðir und-
irritaðs, auk þess, sem útlendingar
hafa skrifað um málið. Margt er
tildæmis alveg óljóst um framburð,
svo sem margvísleg afbrigði sér-
hljóða, sem geta borið í sér fræ til
nýrra hljóðbreytinga, ennfremur
yfirgripsmikil rannsókn á áherzlu
og hreim, sem mjög lítið er u'm
vitað. Loks er þekkingin á út-
breiðslu málýskueinkennanna enn
mjög ónákvæm.
íslendingar hafa nú um all-langt
skeið lagt allmikla rækt við staf-
setningu tungunnar. Tvær stefnur