Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1933, Blaðsíða 93

UPPHAF VESTURFERÐA OG ÞJÓÐMINNINGARHÁTÍÐIN
73
hátíðarinnar á sama hátt og í ráði
var, að gert yrði heima. Var þeim
kunnugt um þann undirbúning.
Fyrir aðal hátíðahaldinu á Þingvöll-
ium, stóð hið nýstofnaða Þjóðvina-
félag er þeir flestir höfðu verið með
í að koma á fót, og heyrðu til, þó út
væri fluttir.*) Stóð Þjóðvinafélagið
að öllu leyti straum af kostnaðin-
um við Þingvallahátíðina með al-
mennum samskotum er safnað
liafði verið til um land alt. Alþingi
hafði þá enn ekki öðlast fjárforræði
né heimild til að verja fé til að
minnast þessa mikilvæga atburðar
í sögu þjóðarinnar. Var það að
undirlagi Jóns Sigurðssonar, með
tilstyrk hinna beztu manna, að
Þjóðvinafélagið gekst fyrir hátíða-
haldinu. Að vísu hafði konungur
mælt svo fyrir að minnast skyldi
þessa atburðar með almennri guðs-
þjónustu í öllum kirkjum landsins
sunnud. 2. ágúst, en lengra gengr
ekki tilskipanir stjórnarinnar.
Var nú liinu sama fyrirkomulagi
fylgt. Hátíðin byrjaði með guðs-
þjónustu er séra Jón Bjarnason
flutti er þá var kominn vestur fyrir
rúmu ári sem vistráðinn kennari við
*) Annars er hér um stórmerlcan þátt
að ræða, í sögu íslenzkra félagsmála
vestan hafs, er þó eigi verður skýrður að
þessu sinni, hversu hinar ýmsu félags-
tilraunir er hófust um miðja öldina “til
frelsis og framfara”, féllu að lokum
heima fyrir í hina afmörkuðu farvegi
Þjóðvinafélagsins og Samvinnu félags-
skaparins, en hér megin hafsins héldu
áfram að byltast fram í einlægum smá
kvslum unz, nú fyrir 15 árum, þeim varð
að lokum veitt inn í sameiginlegan farveg
með stofnun Þjóðræknisfélagsins. Hefði
mátt búast við að, að þessu máli yrði
vikið í 50 ára minningarriti Þjóðvina-
félagsins (Hið íslenzka Þjóðvinafélag,
1871 — 19. ágúst —- 1921, Rvik. 1921),
að minsta kosti þeirri hliðinni er að
heima þjóðinni sneri, en svo er ekki, enda
eru upphaf og tildrög að stofnun félags-
ins næsta lítið skýrð.
mentaskóla Norðmanna (Luther
College) í Decorah, Iowa. Guðs-
þjónustan var flutt í norskri kirkju
þar í bænum, er prestur að nafni
Gelmuyden var þjónandi við. Tók
hann og fleiri bæjarbúar þátt í
hátíðahaldinu með íslendingum. Þá
var og hátíðarhaldsins rækilega
getið í blaði bæjarins The Mil-
waukee Sentinel.
Það vill nú svo heppilega til að
gagnorð og greinileg lýsing er til af
hátíðahaldinu eftir séra Jón Bjarna-
son, í fréttabréfi er hann skrifaði
um haustið til séra Matth. Jochums-
sonar, er þá var ritstjóri Þjóðólfs,
og birt er í Þjóðólfi 5 og 10 blaði
28. nóv. 1874 og 15. febr. 1875, svo
að ekki þarf að geta í eyöurnar
hvernig því liafi hagað til. Skýrir
séra Jón svo frá:
“Það er, svo sem við er að búast, lítið
af þjóðlegum fyrirtækjum hinna fáu Is-
lendinga hér vestra að segja enn sem
komið er. Allir munu, sem vonlegt er,
hingað til hafa haft nóg með að hafa of-
an af fyrir sér. Þó hafa íslendingar, sem inn
í Bandaríkin eru fluttir, sýnt þjóðlegt lífs-
merki með þvi að safnast saman til ís-
lenzkrar þúsund ára hátíðar i Milwaukee
hinn 2. dag Ágústmánaðar í sumar. Hef-
ir þess hátíðarhalds, þótt í smáum stýl
væri, verið minnzt í blöðum Vesturheims-
manna og fremur oss til sóma. Það voru
nærfelt 70 fullorðnir Islendingar, sem
þátt tóku í því, og mundu miklu fleiri
hafa verið með, ef þetta hefði eigi borið
upp á þann tíma ársins, þá er örðugast
er að fá sig lausan frá atvinnu sinni; auk
þess hefði það kostað ærna peninga, hefði
þeir af löndum, er lengst áttu til Mil-
waukee, sótt hátíð vora. Það þykir og
vafalaust, að einnig þeir landar, sem
heima urðu að sitja við vinnu sína, hafi
eigi síður en vér hinir minnzt þúsund ára
afmælis Islands með hrærðum hjörtum og
einlægum blessunaróskum ættjörð og
þjóð sinni til handa. Þjóðhátíðarhald
vort byrjaði með íslenzkri guðsþjónustu-