Tónlistin - 01.12.1945, Blaðsíða 48

78
TÓNLISTIN
aÖ vera óþarfur. BlaudaÖur kór er full-
komnasta mannsraddahljóÖfæri, sem til
er, eins og gefur aÖ skilja, þar sem hag-
nýtt er til hins ítrasta raddsvið og radd-
hlær heggja kynjanna. Og með hljóm-
sveitar-undirleik er blandaður kór viður-
kenndur sá tjáningar-aðili, sem full-
komnastur geti orðið, enda eru öll stór-
kostlegustu meistaraverk kórformsins
samin fyrir þessa risavöxnu hljóðfæra-
samstæðu, sem karlakórinn einn er að-
eins brot af.
Með þetta í huga vænti eg þess, að
menn innan karlakóranna jafnt sem aðr-
ir, láti sér skiljast, að hér er ekki af
hótfyndni né illvilja talað, að hér er
ekki deilt á neinn sérstakan mann og
varla, auk heldur á karlakórana eða S.
Í.K. sem slíkt, nema þá óbeinlínis. Hér
er einungis bent á og gagnrýnt það ó-
fremdarástand, sem skapazt hefir á sviði
kórstarfseminnar i landinu fyrir tilveru
og atbeina þessara aðila, eins og það
hvorttveggja hefir þróazt til þessa.
Björgvin Guðmundsson
„Vísir“ (útdráttur).
JAZZ-MÚSÍK
OG SIÐRÆN UPPELDISÁHRIF
Nútímamaðurinn lifir á merkilegum
tímamótum, þar sem háð er örlögþrung-
in barátta fyrir uppeldi komandi kyn-
slóða. Hann hlýtur því að taka til rök-
studdrar athugunar öll þau öfl, sem mið-
að hafa að því að setja svipmót sitt á
þjóðfélagsþegnana síðastliðna áratugi, og
skipa þeim sess eftir áhrifagildi þeirra
til ills eða góðs. Sum þessara afla hafa
tvennskonar eðli, sem leita hvort and-
hverfis öðru. Það eru eins og tvær hlið-
ar á sama hlut, í fljótu bragði skoð-
að, önnur neikvæð, hin jákvæð. — Þessi
tvíræðni getur auðveldlega glapið manni
sýn, og í því liggur hætta fyrir alla þá,
sem með eigin sálarþroska ekki geta greint
rétt frá röngu. Tvíeggjað vopn er því
aðeins gagnlegt, að réttri egg sé beitt;
að öðrum kosti snýst það í hendi þess,
er á heldur, gegn honum sjálfum.
Nú er svo komið, að á mörgum svið-
um er maðurinn hættur að geta greint
uppeldislegt gildi margs þess, scm er snar
þáttur í daghöfn hans. Undir yfirskyni
menningar er ismeygilegt yfirborðslétt-
meti látið þekja háhorð móttökufúsra en
rýnisnauðra neytenda. Skrumkenndar
auglýsingar og dómgreindarruglandi æsi-
fregnir vinna markvisst að þvi að draga
glýju á augun. Sálarró mannsins tvístr-
ast i umróti tæknibyltingarinnar, hugur-
inn reikar friðvana og eirðarlaus um
eyðifláka lamaðrar hugsunar og verður
bragðvísum sálnaveiðurum að hremmi-
bráð. Öfl þau, sem þannig er miskunn-
arlaust beitt í þjónustu forheimskandi
andleysis og ásælinna auðgirndar, eru
æðimörg.
Hinn frumstæði jazz er upprunninn
hjá svertingjum. 1 upphafi var hann
pentatóniskur — notaðist aðeins við fimm
tóna — og hafði engin einkenni sam-
eiginleg með tónlist Evrópuþjóðanna.
Eftir að fjöldi svertingja hafði samlag-
azt Evrópumönnum í Ameríku, hóf jazz-
inn innreið sina í Vesturálfu og fluttist
svo þaðan til Evrópu. Sérkennilegasti
eðlisþáttur þessarar „nýju tónlistar" var
hljóðfallið (rhythmus), sem með eintóna
misgengi (synkóperingu) náði einskonar
dáleiðandi heljartökum á fjöldanum. (Þar
við bættist svo, að samvizkusnauðir
gróðabrallsmenn sáu sér hag í því að út-
breiða það, sem allur þorri manna var
ginkeyptur fyrir). Hljóðfallið er aflgjafi
allrar tónlistar. En aðeins sem líkams-
fræðilegur, ósjálfráður kraftur getur
hljóðfallið haft jákvæða þýðingu fyrir
sálarlifið, sem undirkvika þeirrar lifrás-
ar, er gagnfyllir oss. Hljóðfallið eitt
saman, afhjúpað og ærslfengið, eins og
það byltist villt og tryllt í jazzinum, get-
ur aldrei leitt til þeirrar sjálfsstjórnar,
sem hverjum þegn i vel menntu þjóð-
félagi ber skylda til að temja sér. Hið
óbeizlaða hljóðfall jazzins er imynd taum-
lausra ástríðna, sem enginn miðlungs-
sterkur siðgæðisvilji fær hamið né tamið.
Það er vel þess vert að gefa þeirri
staðreynd gaum, að þróun jazzins brýt-
ur algerlega í bág við almenna tónlistar-