Fréttablaðið - 10.11.2012, Blaðsíða 88

10. nóvember 2012 LAUGARDAGUR
menning@frettabladid.is
Boxarinn eftir Úlfar Þor-
móðsson er hin hliðin á
sögunni sem hann sagði
okkur í Farandskuggum í
fyrra. Þar var áherslan á
sögu móður hans en nú er
það faðirinn sem kastljósið
beinist að. Hvað kom til að
hann ákvað að skrifa sögu
foreldra sinna og samskipta
sinna við þau?
„Ég ætlaði mér svo sem ekki að
skrifa bókina um móður mína
nema fyrir sjálfan mig. Svo missti
ég hana út úr höndunum og menn
vildu endilega gefa hana út. Mér
fannst það svo sem alveg í lagi.
Þegar hún var komin út fannst mér
aðeins halla á kallinn og hugsaði
með mér: Hví þá ekki að hafa hann
með í þessari leit?“
Þessi saga hefur samt greini-
lega hvílt á þér lengi. „Já, já, hún
hefur gert það því það liggja alltaf
undir sögurnar sem maður heyr-
ir utan að sér án þess að fá neinn
botn í. Foreldrar mínir voru auð-
vitað af þeirri kynslóð sem ekki
talaði um sína daga. Fólk bara
gerði það ekki. Ekki mitt fólk að
minnsta kosti. Ég hugsaði oft um
það á meðan ég var að skrifa þess-
ar bækur báðar að það væri and-
skoti hart að vita þetta ekki, að
þau skyldu ekki hafa sagt mér frá
sjálfum sér. En svo spyr maður
sjálfan sig: Ætli ég hefði sagt
mínum börnum svona hluti? Ég er
ekkert svo viss um það. Þetta eru
hlutir sem maður vill halda fyrir
sig. Kannski vegna þess að maður
óttast afleiðingarnar. Ekki fyrir
sjálfan sig endilega heldur smitið
til annarra.“
Margur maður
Í Farandskuggum kemur fram
mikill sársauki sem tengist föður
þínum en í Boxaranum virðist
þú búinn að ná sáttum við hann.
„Kannski hafa Farandskuggar
fært mér talsverða sátt. Ég get
alveg viðurkennt að ég hafði ekki
horft á þessa sögu í samfellu fyrr
en ég fór að skrifa hana. Við þær
skriftir nálgaðist ég föður minn úr
annarri átt. Það er kannski skýr-
ingin.“
Faðir þinn hét Þormóður Guð-
laugsson, hvaða maður var hann?
„Hann var náttúrulega fyrst og
fremst barn síns tíma. Fæddur
1918 og gengur í gegnum allar
þær þjóðfélagsbreytingar sem
verða fram til okkar daga. Marg-
ur maður inn sem er opinn fyrir
umhverfi sínu og hefur jafnvel
framfarahug á það til að geisa
dálítið og hann var þess lags
maður. Það má segja að hann
hafi verið samtala þessara miklu
umbrotatíma: Bjartsýnn, ákafur,
mistækur og hvatvís.“
Og djarftækur til kvenna? „Já,
ég held það sé óhætt að segja það.
En svo maður passi nú upp á jafn-
réttið þá held ég að konur hafi líka
verið djarftækar til hans. Þetta er
sjaldan bara á eina bókina.“
Boxarinn einkennist af mikilli
hlýju í garð föðurins og fallegum
minningum á milli feðga, öfugt
við Farandskugga. Hvað breytt-
ist? „Ég sá að hann var í raun-
inni góður og hjartahlýr maður,
þrátt fyrir ýmsa bresti. Hann
var mér góður og hann var systk-
inum mínum góður en hann var
eiginlega af þeirri tegund sem
er miklu betri en hún sýnir sig
vera. Tegund manna sem mega
ekki sýna mikil hjartahlýindi út á
við. Það þykir ekki töff. En hann
var margur maður, eins og flestir
kannski, spurningin er bara hve-
nær maður lætur hvern af sér ná
yfir höndinni.“
Grjón eða rúsínur?
Þú ert mikið að fjalla um minnið
og hvernig það vinnur. „Já. Það
er þannig með margar af þeim
myndum sem ég á af foreldrum
mínum og hverju einu öðru að
þegar maður kallar þær fram í
fyrsta sinn þá eru þær ekki sömu
minningarnar og þegar maður
kallar þær fram í þrítugasta og
fyrsta sinn. Maður fær nýja sýn
á þær nærri því í hvert eitt sinn
sem maður rifjar þær upp. Ýmist
skerpast þær eða færast til, það
koma hljóð inn í og ýmislegt sem
maður hefur heyrt frá öðrum. Og
allt í einu veit maður ekkert hvort
þetta var svona eða hinsegin. Er
þetta alfarið mín minning eða er
þetta mín minning plús allt annað
sem ég hef heyrt plús þjóð sagan
og kjaftagangurinn? Úr þessu
verður oft mikil flétta og maður
veit ekki endilega fyrir víst hvað
er rétt. Maður er líka duglegur
við það býsna lengi að ritskoða
minningar sínar en svo kemur að
því að maður bara dregur tjald-
ið fyrir, þurrkar allt út og byrj-
ar upp á nýtt. Í mörgum tilvikum
tekst þannig að ná fram minning-
unni sem er minning manns sjálfs,
ein og tær, en það tekst ekki nærri
alltaf. Stundum verður maður bara
að gefast upp og segja eins og ég
segi í Boxaranum: Hér tekur þjóð-
sagan við. Þá er þetta orðinn það
mikill vellingur að maður veit ekki
hvað eru grjón og hvað eru rúsín-
ur.“
Hugmyndir ekki einkamál
Það hefur einmitt verið áberandi
undanfarið að höfundar eru að
velta fyrir sér minninu í bókum
sínum. Kanntu skýringu á því?
„Ég hef oft rekið mig á það að sama
hugmyndin virðist hrapa í höfuðið
á höfundum á svipuðum tíma. Ég
á til dæmis fulla skúffu af gögn-
um um ákveðið mál sem ég var
að vinna í kringum 1990 með það
fyrir augum að skrifa um það sögu.
Ég var kominn töluvert áleiðis og
átti eiginlega bara eftir að stinga
af og byrja að skrifa þegar út kom
bók um nákvæmlega sama efni.
Ég fékk líka einu sinni þá hugmynd
að fara með ljósmyndara með mér
eftir norðurströnd Afríku og skrifa
ferðasöguna. Rétt áður en ég ætl-
aði að fara að leggja í hann fékk ég
fyrir tilviljun í hendurnar bók sem
gefin var út í Ameríku og fjallaði
um sams konar ferðalag. Þannig
að ég get allavega haldið því fram
með nokkrum rétti að hugmyndir
séu ekkert einkamál.”
Þú ert í bókinni líka að skoða
fjölskylduna og kannski erfðir.
Ertu einhverju nær um það hver þú
ert eftir skrifin? „Já, já, ég er það.
Allavega er ég sáttari við það hver
ég er. Ég held líka að mínir afkom-
endur viti þá nánar hverjir þeir eru
þegar þeir þurfa á því að halda. Ég
er orðinn alveg fullkomlega sáttur
við það sem að mér stendur. Hvort
ég er svo sáttur við eigin fram-
göngu er allt önnur saga.“
fridrikab@frettabladid.is
MINNINGIN PLÚS ÞJÓÐSAGAN
PLÚS KJAFTAGANGURINN
SKOÐAR MINNIÐ Í Boxaranum segir Úlfar sögu föður síns og samskipta þeirra feðga. Hann segir skrifin á Farandskuggum hafa
fengið sig til að nálgast föðurinn úr annarri átt. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM„AÐGENGILEG,
FRÆÐANDI
OG GLÆSILEG BÓK“
BRÓSI HÁRGREIÐSLUMEISTARI
„Þessi bók er best
geymda fegurðar-
leyndarmálið mitt. …
Spennandi leyndarmál
leynast á hverri síðu.“
Tobba Marinós
DY
N
AM
O
R
EY
KJ
AV
ÍK
Í dag, laugardaginn
10. nóvember, kl. 14
mun Íris kynna bók sína fyrir framan
Eymundsson í Kringlunni.
Íris mun sýna
nokkrar greiðslur úr
bókinni, veita góð ráð og
bjóða heppnum áhorf-
endum spennandi
greiðslu.
Margur maðurinn sem er opinn fyrir umhverfi sínu og
hefur jafnvel framfarahug á það til að geisa dálítið.