Fréttatíminn - 18.11.2011, Síða 16

www.omnis.is444-9900
HP ProBook langar með þér í skólann.
Opnunartilboð í tilefni af nýrri verslun
í Ármúla 11, aðeins 89.900 kr.
- Við þekkjum tölvur
REYKJAVÍK Ármúli 11
REYKJANESBÆR AKRANES BORGARNES
„Bestu forvarn-
irnar eru þær
sem fjalla ekkert
um átraskanir.
Þær stelpur sem
ég hef verið með
síðastliðin tvö
ár vissu ekki að
námskeiðið sem
þær sóttu væri
forvörn gegn
átröskunum.“
töldu sig hafa þörf á bættri líkamsmynd var boðið
að taka þátt.
„Við mældum átröskunareinkenni stúlknanna,
röskun á líkamsmynd, hversu mikið þær aðhyllt-
ust grannan vöxt og svo megrunartilhneigingu.
Við skiptum stúlkunum sem vildu taka þátt í tvo
hópa. Mældum báða hópana í upphafi. Síðan sat
helmingur stelpnanna námskeiðið og við mældum
svo báða hópana eftir það.“ Þannig fékkst við-
miðun.
Döfnuðu betur eftir námskeið
Elva Björk segir það alls ekki svo að allar stúlk-
urnar hafa skorað hátt á átröskunarskimunarlist-
um, en það hafi nokkrar gert. „Þær sem það gerðu
sóttust eftir því að vera grannar frekar en að
stunda heilbrigt líferni og hreyfingu.“ Niðurstaða
rannsóknarinnar var sú að hópurinn sem sótti
námskeiðin dafnaði betur að því loknu og sótti
ekki eins stíft og áður í grannt vaxtarlag.
Hún mældi einnig áhrif námskeiðsins á líkams-
mynd sem breyttist ekki marktækt. „Þó að ekki
hafi mælst marktækur munur á líkamsmynd
hópanna mátti sjá vísbendingar um að hún batnaði
hjá þeim sem sátu námskeiðið. Vísbendingar voru
einnig í þá átt að þær sem ekki sóttu námskeiðið
hafi staðið verr þegar rannsóknin var endurtekin.“
Það sem breyttist þó mest, samkvæmt rannsókn
Elvu, voru mælingar á lystastoli og lotugræði, því
einkennum fækkaði og urðu vægari hjá stúlkum
sem tóku þátt á námskeiðinu en ekki hjá viðmið-
unarhópnum.
Enn sem komið er byggir Elva Björk niðurstöð-
ur sínar á fyrri hluta rannsóknarinnar, þar sem 37
stúlkur tóku þátt í tveimur hópum, en hún hefur
ekki enn lokið við síðari hlutann sem hún vinnur
að með tveimur öðrum í framhaldsnámi í sálfræði.
Þar eru hóparnir tíu. „En niðurstöðurnar boða
gott og eru spor í rétta átt.“
Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
gag@frettatiminn.is
Átröskunarsögur geta ýtt undir
lotugræðgi og listarstol stúlka
Ekki er hægt að koma í veg fyrir átröskun með yfirferð á einkennum og reynslusögum. Slíkt getur meira að segja einfaldlega ýtt undir átröskun
stúlkna, segir Elva Björk Ágústsdóttir sálfræðingur og námsráðgjafi, sem setti upp námskeið fyrir stúlkur svo byrgja mætti brunninn áður en þær
detta í hann. Afar fáar stúlkur sem þróa með sér átröskun læknast.
Átröskun er geðröskun. Sú sem sveltir sig getur sett sjálfa sig í lífshættu. Mynd/gettyimages
G rípa þarf í taumana áður en ungar stúlkur leiðast út í átröskun, því fáar læknast verði þær þessari geðröskun
að bráð. Forvarnir byggðar á reynslusögum,
heimildamyndum og yfirferð á einkennum
átröskunar geta ýtt undir átröskun stúlkna
í áhættuhópi og hafa ekkert forvarnargildi.
Þetta segir Elva Björk Ágústsdóttir, M.A. í
sálfræði og námsráðgjafi í Garðabæ.
Í samvinnu við Sigrúnu Daníelsdóttur,
sálfræðing og deildarstjóra yfir átröskunar-
teymi á Barna- og unglingageðdeild Land-
spítalans, BUGL, og fleiri stóð Elva Björk að
rannsóknum í grunnskólum borgarinnar.
Þær settu upp tólf námskeið í fimm grunn-
skólum síðastliðin tvö ár þar sem stúlkum
í 10. bekk var kennt að vera sáttar við bæði
kosti sína og galla.
Einu markvissu forvarnirnar
„Þetta er í rauninni fyrstu markvissu for-
varnirnar gegn átröskun stúlkna hér á landi.
Hingað til hafa forvarnir byggt á reynslusög-
um og kennslu og upplýsingum á því sem ein-
kennir átraskanir. Kennarar og námsráðgjaf-
ar hafa sýnt heimildamyndir um átraskanir,
en slík tegund forvarna ber engan árangur
og hefur jafnvel skaðleg áhrif. Fyrir margar
stelpur sem eru komnar í áhættuhóp, til
dæmis ýkta megrun, getur slíkt virkað sem
leiðbeiningabæklingur. Stelpurnar eiga erfitt
með að sjá að þær séu að verða veikar og líta
á það hvernig búlimíu- og anórexíusjúklingar
bera sig að sem voðalega sniðug ráð.“
Elva Björk flytur 19. nóvember fyrirlestur
um niðurstöðuna á ráðstefnu menntavísinda-
sviðs Háskóla Íslands sem kallast Æskulýðs-
rannsóknir 2011.
„Bestu forvarnirnar eru þær sem fjalla
ekkert um átröskun. Þær stelpur sem ég
hef verið með síðastliðin tvö ár vissu ekki
að námskeiðið sem þær sóttu væri forvörn
gegn átröskunum. Við tölum ekki einu sinni
um átröskun. En mælingar sýna árangur, því
einkenni átröskunar dróst saman eftir setu á
námskeiðinu,“ segir hún.
Skaðlegir fyrirlestrar
„Það þarf langtímaforvarnir gegn átröskun
en ekki einn fyrirlestur,“ segir Elva Björk en
á mánaðarlöngu námskeiðinu eru fegurðar-
viðmið nútímans meðal annars gagnrýnd.
„Við skoðum meðal annars fjölmiðla; hvernig
myndir eru lagaðar til í Photoshop og förum
yfir allar þessar mörgu megrunarfréttir.
Námskeiðið miðar að því að bæta sýn stúlkn-
anna á eigin líkama. Við þurfum ekki allar að
líta út eins og fyrirsætur,“ segir Elva Björk.
Námskeiðið kallast Body Project og er kennt
að bandarískri fyrirmynd. Stúlkum sem
Unglingsstúlkur á forvarnarnám-
skeiði gegn átröskun, Body Proj-
ect, hjá Elvu Björk Ágústsdóttur
settu miða inn í bækur um megrun
á bókasafni til að vekja þær sem
tækju bókina á leigu til umhugsun-
ar um eigið ágæti. Stúlkur á nám-
skeiðinu þurfa, segir Elva, að hafa
gagnrýna hugsun svo þær þori að
taka slík skref.
„Á þeim stóð: Þú ert flott eins
og þú ert. Hugsaðu um heilsuna á
jákvæðan hátt og svo framvegis.
Þá hefur hópur stúlkna sett miða
með hrósi inn í búningsklefa sund-
staða þar sem stóð: Allar konur
eru flottar. Engar tvær konur eru
eins. Við erum ánægðar eins og
við erum.“
Elva hefur einnig þróað sjálf-
styrkingarnámskeið fyrir stelpur
sem hún segir að sé almennara en
forvarnarnámskeiðin gegn átrösk-
unum og nái því til fleiri stelpna.
„Námskeiðin voru prufukeyrð ný-
lega í grunnskólum í Garðabæ og
stefnum við á að bjóða þau í öllum
skólum á höfuðborgarsvæðinu
fáum við til þess styrk frá borg-
inni.“ Þótt námskeiðin séu ólík
miða þau bæði að því að stúlkur
séu sáttar í eigin skinni.
„Á unglingsárum taka kyn-
in breytingum. Staðalmyndir
kynjanna eru ólíkar. Strákum
finnst ákjósanlegt að verða stórir
og stæltir. Stúlkum að vera há-
vaxnar, grannar og með slétta húð.
Það sem gerist svo er að strákarnir
stækka og breikka og færast nær
sýn sinni á flottum karlmanni á
meðan stelpur bæta á sig kílóum,
fá mjaðmir og brjóst og færast í
raun fjær sinni.“ - gag
„Þú ert flott eins og þú ert“
Er einnig bæði með forvarnar- og sjálfstyrkingarnámskeið fyrir stelpur
Ný leið gegn átröskunum
Elva Björk Ágústsdóttir breytti um kúrs í
skoðun sinni á átröskun eftir að hún hóf
meistaranám í sálfræði árið 2009. Þá benti
Sigrún Daníelsdóttir, deildarstjóri yfir át-
röskunarteymi á barna- og unglingageðdeild
Landspítalans, henni á bók um forvarnar-
stefnuna frá Bandaríkjunum sem hún beitti
fyrir meistararitgerð sína. Þær fengu í kjölfarið
leyfi hjá vísindasiðanefnd og persónunefnd
til að gera rannsóknir í grunnskólunum fimm
á stúlkum sem töldu sig þurfa að bæta ímynd
sína á líkama sínum.
Elva Björk vinnur nú að lokaniðurstöðum
en þegar hefur sú hugmynd kviknað að
heilsugæslustöðvar tileinki sér fræðin og hafa
aðrir grunnskólar sýnt námskeiðunum áhuga.
Elva Björk Ágústsdóttir
hefur lengi skoðað átröskun
meðal unglinga og nauðsyn
þess að hafa gott sjálfsmat.
16 viðtal Helgin 18.-20. nóvember 2011