Fréttatíminn - 18.11.2011, Qupperneq 42

Það er hægt að gráta sig í svefn nokkur kvöld,
jafnvel í nokkrar vikur, yfir því hvernig farið
hefur með auðlindir þessa lands. Hvort sem það
er fiskurinn eða orkan, þá hefur ávinningurinn
að alltof litlu leyti runnið til eigenda þessara
verðmæta: Sjálfrar þjóðarinnar. Vissulega hefur
hún notið góðs af þeim en rjómann hafa fleytt –
og fleyta enn – fáir feitir kettir, sem harðneita að
færa sig frá skálinni.
Sá gagnorði fyrrum þingmaður Kristinn H.
Gunnarsson skrifaði grein
í fimmtudagsblað Frétta-
blaðsins og benti á nýjustu
gjöf ríkisvaldsins, fyrir hönd
landsmanna, til eigenda
sjávarútvegsfyrirtækjanna.
Þar kom meðal annars fram
að Samherji greiddi Færey-
ingum fyrr í haust 150 millj-
ónir króna fyrir magn af
makríl sem nemur um það
bil 1/100 af íslenska markríl-
kvótanum. Fyrir allan sinn
kvóta fékk ríkissjóður þó aðeins 140 milljónir
frá útgerðarmönnum landsins.
Óskiljanlegt er að Jón Bjarnason komist upp
með þessa ráðstöfun á takmörkuðum gæðum
sem eru sameign þjóðarinnar. Og það í skjóli
ríkisstjórnar sem kennir sig við félagshyggju og
jafnaðarmennsku.
Eigendur verðmætanna, landsmenn, virðast
ekki ætla að kippa sér sérstaklega upp við
þessa fjölskylduhjálp Jóns. Enda sjálfsagt orðnir
nánast ónæmir fyrir gjafmildi stjórnvalda til
útvaldra hverju sinni á gæðum landsins.
Herði Arnarsyni forstjóra Landsvirkjunar
hlýtur þó að hafa lukkast að hrista slenið af
einhverjum þegar hann upplýsti í vikunni að
Landsvirkjun hefur aðeins greitt eigendum
sínum jafnvirði 12,9 milljarða að núvirði í arð og
skatta síðastliðin 46 ár. Það er fáránlega lág tala.
Gagnrýna má núverandi ríkisstjórn fyrir
ýmislegt. Eitt af því er þó ekki sú gagngera bylt-
ing sem hún hefur staðið fyrir á stjórnarháttum
Landsvirkjunar.
Fyrri ríkisstjórnir hafa grímulaust brúkað
Landsvirkjun sem tröllvaxið tæki í byggða- og
framkvæmdamálum og lítið hugsað um að
hámarka mögulegan ágóða af orkubúskapn-
um. Reyndar má ætla, miðað við viðbrögðin á
Alþingi þegar álver á Bakka var slegið af, að
Landsvirkjun væri enn keyrð áfram í þeim anda
ef þingmenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks fengju að ráða.
Það gera þeir þó ekki, sem betur fer fyrir
eigendur Landsvirkjunar.
Ef rétt er haldið á spilunum er Landsvirkjun
fyrirtæki sem hefur burði til að leggja feikilega
fjármuni í sameiginlega sjóði landsmanna. Á
þetta var bent í skýrslu sem fyrirtækið lét vinna
og gaf út í sumar. Þar var farið yfir möguleg
efnahagsleg áhrif af rekstri og arðsemi Lands-
virkjunar fram til ársins 2035 og bent á að
möguleg árleg áhrif arðgreiðslna í ríkissjóð
færu langt með að standa undir öllu heilbrigðis-
kerfinu. Eða geti staðið straum af kostnaði við
háskóla, framhaldsskóla, menningar-, íþrótta-
og trúmál auk löggæslu, dómstóla og fangelsa
landsins.
Eins og staðan er nú eru það fyrst og fremst
örfá útlend stórfyrirtæki sem njóta ágóðans af
orkuauðlindum landsins. Það er sláandi stað-
reynd en tæplega helmingur allrar raforkufram-
leiðslu landsins er bundinn tveimur álverum
til langs tíma. Annars vegar er þetta álverið í
Straumsvík, sem er með samning til 2036, og
hins vegar álver Alcoa í Reyðarfirði, sem er með
samning til 2048.
Samningurinn við álverið við Straumsvík
var endurskoðaður og færður til betri vegar
fyrir skömmu. Alcoa-samningur er hins vegar
greyptur í grjót í 37 ár enn.
Það er sannarlega umhugsunarefni að ef
Alcoa álverið greiddi helming af meðalverðinu
sem stóriðjufyrirtæki greiða fyrir orku annars
staðar í Norður-Evrópu, fengi Landsvirkjun um
það bil 240 milljörðum króna meirar í sinn hlut
en fæst út úr núverandi óbreytanlegum samn-
ingi. Hún er mikil ábyrgð þeirra sem sömdu á
þessa leið fyrir örfáum árum.
Fiskurinn og orkan
Fáir feitir kettir fleyta rjómann
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
Þ
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
F orseti kirkjuþings gerði frumvarp stjórnlagaráðs um kirkjuákvæði stjórnarskrár að umtalsefni í ræðu
við setningu þingsins s.l. laugardag.
Tónninn var sleginn með tilvitnun í hin
fleygu orð Halldórs Laxness úr munni Jóns
Hreggviðssonar „Vont er þeirra ránglæti,
verra þeirra réttlæti”.
Þjóðkirkja og kirkjuskipan
Kirkjuþingsforsetinn segir að stjórnlaga-
ráð hafi „hlaupist undan þeim vanda að
kveða á um hvort hér á landi skuli vera þjóð-
kirkja eða ekki.“ Orðið þjóðkirkja kemur
ekki fyrir í frumvarpi stjórnlagaráðs en
meginbreytingin fellst í þeirri tillögu að brott falli
ákvæði um „að ríkisvaldið skuli styðja og vernda þjóð-
kirkjuna“ svo vitnað sé í ræðuna og um leið í ákvæði
62. gr. núgildandi stjórnarskrár. Forseti kirkjuþings
er sammála þessari einu raunverulegu efnisbreytingu
um þjóðkirkjumálið sem stjórnlagaráð leggur til: „Þetta
er arfur frá gamalli tíð og engin þörf er lengur á slíku
verndarákvæði í stjórnarskrá.“
Þá segir forseti kirkjuráðs segir að „breytingar á
kirkjuskipaninni – og þar með sú spurning hvort hér
skuli vera þjóðkirkja eða ekki - [eru samkvæmt gildandi
stjórnarskrá] háðar því að Alþingi taki skýra ákvörðun
um afnám þjóðkirkju og þjóðin fái að greiða atkvæði um
þá ákvörðun sérstaklega.“ Hér hefði forsetinn mátt vitna
beint í ákvæði 2. mgr. 79. gr. stjórnarskrárinnar: „Nú
samþykkir Alþingi breytingu á kirkjuskipun ríkisins sam-
kvæmt 62. gr., og skal þá leggja það mál undir atkvæði
allra kosningarbærra manna í landinu til samþykktar
eða synjunar, og skal atkvæðagreiðslan vera leynileg.“
Forsetinn telur á hinn bóginn að stjórnlagaráð
leggi til að „ákvörðunarvald“ um það „hvort hér á landi
skuli vera þjóðkirkja eða ekki“ sé „fengið Alþingi með
orðunum: „Í lögum má kveða á um kirkjuskipan ríkis-
ins” og vitnar hann þá í 1. mgr. 19. gr. frumvarpsins.
Kirkjuþingsforseti hefði mátt vitna í framhald frum-
varpsgreinarinnar, en í 2. mgr. hennar segir „Nú sam-
þykkir Alþingi breytingu á kirkjuskipan ríkisins og skal
þá leggja það mál undir atkvæði allra kosningabærra
manna í landinu til samþykktar eða synjunar.“ Er þetta
frábrugðið því sem er í gildandi stjórnar-
skrá?
„Með þessari tillögugerð stjórnlagaráðs
[um kirkjuskipanina] er því sköpuð óvið-
undandi óvissa,“ segir forseti kirkjuþings.
Hún er þó ekki meiri en í gildandi stjórnar-
skrá. Bæði samkvæmt henni svo og frum-
varpi stjórnlagaráðs verður breyttri skipan
ekki komið á nema þjóðin ákveði það í
sjálfstæðri atkvæðagreiðslu að frumkvæði
Alþingis. Hefði forseti kirkjuþings kosið að
stjórnlagaráð hefði tekið fram fyrir hend-
urnar á þjóðinni og lagt til brottfall allra
ákvæða um kirkjuskipanina?
Var stjórnlagaráð með sjónhverfingar?
Forseti kirkjuþings leggur út af ofangreindri tillögu
stjórnlagaráðs um að Alþingi sé heimilt að kveða á
um kirkjuskipanina með því að segja: „rétt eins og sér-
staka heimild þurfi í stjórnarskrá til að Alþingi geti gegnt
löggjafarhlutverki sínu!“ Vitaskuld er það ekki svo að
Alþingi geti sett lög um hvað sem er. Stjórnarskrá er
til þess að setja lagasetningu eðlileg mörk. Í ráðgerðri
stjórnarskrá er kveðið á um jafnræði og trúfrelsi, allt
eins og í hinni núgildandi. Án skýrrar heimildar í
stjórnarskrá getur Alþingi því vart sett lög um sérstaka
kirkjuskipan.
Þá segir forseti kirkjuþings: „Það er hins vegar stjórn-
arskrárvarinn réttur þjóðarinnar sjálfrar að ákveða
hvort þjóðkirkja skuli vera hér í landi eða ekki. Framhjá
þessum rétti þjóðarinnar verður ekki gengið með sjón-
hverfingum einum saman.“ Hér virðist forsetinn vera
að segja að það eitt að orðalagi um kirkjumálin verði
breytt í stjórnarskrá kalli á sérstaka þjóðaratkvæða-
greiðslu samkvæmt núgildandi stjórnarskrá. Um þetta
deila lögfræðingar eins og einatt er. Hinu verður að
vísa á bug að stjórnlagaráð sé með „sjónhverfingar“.
Hvers vegna hin stóru orðin?
Vitaskuld er kirkjunnar mönnum rétt og skylt að tjá sig
um trúar- og kirkjumálaákvæði ráðgerðrar stjórnar-
skrár. Í ljósi þess sem að ofan greinir eru þung orð
forseta kirkjuþings, æðstu stofnunar þjóðkirkjunnar,
um frumvarp stjórnlagaráðs þó illskiljanleg.
Ný stjórnarskrá:
Er kirkjan úti í kuldanum?
Fært til bókar
Hjólhestar og annað skagfirskt
hrossakyn
Skagfirðingar eru glaðsinna að eðlisfari,
frægir hestamenn, söngmenn og hag-
yrðingar – og er þá fátt eitt talið. Af þeim
eru til margar gamansögur. Björn Jóhann
Björnsson, blaðamaður á Morgunblaðinu
og Skagfirðingur í húð og hár, vill halda
þeim til haga en út er komin bók eftir
hann, Skagfirskar skemmtisögur, en í
henni er að finna um 200 gamansögur af
Skagfirðingum og nærsveitarmönnum.
Rétt er að láta eina fylgja en þar segir
af hestum, ólíkum þó: „Albert Magn-
ússon,löngum kallaður Berti krati, var
ásamt konu sinni lengi með unga vinnu-
menn úr héraðinu í fæði á Öldustígnum.
Má þar nefna Sigurð Björnsson frá Hólum,
eða Bróa, Gunnbjörn Berndsen, Aðal-
stein Jónsson, eða Steina Putt, Sigurð
Frostason og Hófsósinginn Kristján Björn
Snorrason. Berti þótti elda góðan mat og
var sér í lagi sterkur í soðningunni. Ein-
hverju sinni fengu þeir hins vegar tortugg-
ið hrossakjöt og mælti Brói þá stundar-
hátt: „Þetta hlýtur að vera hjólhestur!“ Þá
skaut Steini Putt fram hökunni, kjamsaði
aðeins á kjötinu og sagði: „Já, ég held að
ég sé akkúrat með pedalann núna!“
Þorkell Helgason
sat í stjórnlagaráði
Verslun
Spilavinir ehf
Kostur lágvöruverslun ehf
IKEA
Epli.is - Umboðsaðili Apple á Íslandi
MacLand
Klapparstíg 30
Langholtsvegi 126
Dalvegi 10
Kauptúni 4
Laugavegi 182 4 ummæli
5 ummæli
32 ummæli
13 ummæli
18 ummæli
1
2
3
4
5
Efstu 5 - Vika 46
Topplistinn
42 viðhorf Helgin 18.-20. nóvember 2011