Fréttatíminn - 18.11.2011, Blaðsíða 26

Guðmundur Oddur er lista-
maður og prófessor í grafískri
hönnun við Listaháskóla Íslands.
Það fer því vel á því að hann hafi
orð fyrir hópi álitsgjafa. Goddur
er ekki glaður og skefur ekki
af því fremur en fyrri daginn;
hann talar um kreppueinkenni
í kápugerð: „Almennt er lítill
styrkur í myndmáli sem er oft
einkenni á amatörisma.“
Goddur, sem er einn helsti sér-
fræðingur landsins í myndmáli,
hefur lengi fylgst með bókagerð
og þegar hann skoðaði fyrir
hönd Fréttatímans bókakápur
dagsins í dag, varð hann fyrir
vonbrigðum. „Þetta er á lágu
stigi flest og ber vott um lítinn
metnað. Hátt hlutfall er hannað
af ófaglærðu fólki og greinilega
er lítill metnaður settur í þetta
með örfáum undantekningum.
Sem er þegar menn reyna að
gera alvöru bækur.“ Goddur
nefndi Jarðnæði eftir Oddnýju
Eir sem bestu kápuna. „Ég hélt
mig við skáldsögurnar en í fleiri
flokkum má tala um topp-
bókagerð eins og til að mynda
bókina Á söguslóð eftir Jónas
Kristjánsson. Það er alvöru
bókagerð þó ég hafi ekki nefnt
hana í upptalningunni. En heilt
yfir þá segir bókagerð til um
menningarstig þjóðar; hvort það
er kreppan sem gerir að menn
vilja ekki setja alvöru peninga
í þetta og kasta til höndum
veit ég ekki, en slæmt ástand í
jólabókaflóðinu er til skammar
fyrir bókaþjóðina á þessu mikla
bókaári þar sem við erum sér-
stakir gestir á bókamessunni,“
segir Goddur og er ómyrkur í
máli.
„Já, ég nefndi bók Arnalds
Indriðasonar sem dæmi um
vonda kápu; til skammar fyrir
útgáfu af þessu kaliberi hversu
lítill metnaður er þar í gangi.
Og áfram má telja. Kannski
er þetta aðgengið, að með
tölvubyltingunni telur hver og
einn sig geta gert þetta, annar
hver maður á forrit til að teikna
en útkoman er slæm tilfinning
fyrir samspili leturs og mynda.
Maður sér flottar myndir eins
og þá sem er á kápu bókar Hall-
gríms Helgasonar, sem komst
ekki á lista hjá mér, myndin er
svo gersamlega eyðilögð með
einhverju hringlímmiðaútliti
(ódýrir límmiðar eins og maður
sér stundum utan á bókum) og
þessu er klesst á frábæra ljós-
mynd sem er í frábærum litum.
Hefði mátt sleppa límmiðanum
þar og leyfa honum bara að
vera límmiði áfram,“ segir
Goddur.
Prófessor Goddur, formaður
dómnefndar, segir almennt
metnaðarleysi einkenna bókakápu-
gerðina, lítill styrkur í myndmáli
sem sé einkenni á amatörisma en
þó séu vissulega dæmi um alvöru
bókagerð.
Álitsgjafar Fréttatímans eru: Bergsteinn Sigurðsson menningarritstjóri Fréttablaðsins Davíð Þór Jónsson cand.theol Dröfn Ösp Snorradóttir-Rozas fréttaritari Ríkisútvarpsins í
Bandaríkjunum Guðmundur Oddur prófessor Guðríður Haraldsdóttir aðstoðarritstjóri Vikunnar Guðrún Dís Emilsdóttir útvarpsmaður Helga Vala Helgadóttir lögfræðingur Illugi
Jökulsson rithöfundur Jón Ari Helgason grafískur hönnuður Karen D. Kjartansdóttir fréttamaður og bókmenntafræðingur Lára Björg Björnsdóttir rithöfundur Magnea J. Matthías-
dóttir þýðandi Magnús Guðmundsson bókmenntafræðingur og einn eigenda Dynamo Símon Birgisson leikhúsmaður Svandís Svavarsdóttir umhverfisráðherra
Kreppueinkenni í kápugerð
Verstu
FEIGð
Stefán Máni/JPV
1 Sigrar nokkuð örugglega með 17 stig og fimm tilnefningar.
„Kápan vekur enga sérstaka eftir-
tekt. Hún er bæði
asnaleg og ófrum-
leg. Mér finnst
ég hafa séð þessa
kápu milljón sinn-
um áður. Ég á líka
erfitt með að muna
hvað bókin heitir
þrátt fyrir að hafa
séð henni bregða fyrir margoft í
fjölmiðlum,“ segir einn sérfræðinga
Fréttatímans. Annar segir: „Fáir
kunna þá list að vekja hroll betur en
Stefán Máni. Þessi kápa vekur þó
aðallega kjánahroll. Feigðin vokir
yfir henni í slæmum skilningi.“
Einn segir „forljót og fráhrindandi
kápa“ meðan annar skefur ekki
utan af því: „Alveg gasalega vondur
maður horfir alveg svakalega illur á
verðandi lesendur og sýnir svo ekki
er um að villast að þessi saga segi
frá hörðum körlum úr undirheim-
unum. Þarna er líklega ekkert verið
að villa um fyrir lesendum Stefáns
Mána sem samt sem áður er eitt-
hvað svo ægilega tilgerðarlegt við
þetta, næstum brjóstumkennanlegt,
svona svipað því að sjá Fjölni tattú
á hlýrabol í skítakulda.“ Þeir kunna
að orða það álitsgjafarnir: „Karakt-
erinn á kápunni er eitthvað svo lítið
spennandi að mig langar ekkert að
líta inn.“
EInVíGIð
Arnaldur Indriðason/Vaka-Helgafell
2 Krimmakóngurinn á ekki uppá pallborðið með sína kápu en
hann lendir í 2. sæti með 12 stig og
fjórar tilnefningar:
„Ekki boðlegt frá
manni sem veður í
peningum,“ segir
afdráttarlaus álits-
gjafi. „Ófrumleg
og illa útfærð bóka-
kápa hjá sjálfum
kóngi íslenskra
spennusagna. Kannski menn séu
hættir að nenna að pæla í kápum
Arnalds enda selst hann í bílförmum
á hverju ári,“ bætir sá næsti við og
enn annar talar um fyrirsjáanlega
kápu sem renni öll einhvern veginn
saman. Og þessi segir: „Tvennt er
alveg óbrigðult í íslenskri bókaút-
gáfu: Ef þú prentar nafnið Arnaldur
Indriðason á bókakápu ertu með
„best seller“ í höndunum og ef þú
kaupir bók eftir Arnald Indriðason
ertu með afspyrnu ljóta kápu í hönd-
unum. Kápan í ár er svo vond að það
er eins og tvær af hans verstu káp-
um hafi eignast afkvæmi. Svo getur
maður velt fyrir sér af hverju sama
forlag er að nota nánast sömu kápu
á aðra bók í ár? (Dögun e. Stephenie
Meyer.)“
KOnAn VIð 1000°
Hallgrímur Helgason/JPV
3 Umdeildasta kápa ársins er númer þrjú á lista yfir þær
bókakápur sem teljast verstar þetta
árið með ellefu
stig. „Fyrirfram
hefði maður talið
að það ætti ekki að
vera erfitt að skila
af sér góðri kápu
með svona líka fína
mynd af reykjandi
gamalmenni.
Leturmeðferðin er meira í ætt við
mánaðartilboð á bensínstöð en sem
titill á vandaðri bók.“ Annar segir:
„Gæti verið auglýsingabæklingur
fyrir gleraugnabúð eða forsíðan á
föstudagsfylgiriti Fréttablaðsins.
Átti örugglega að vera hipp og
kúl en nær því ekki – líkt og höf-
undurinn sjálfur. Ummæli úr dómi
Der Spiegel á forsíðunni er ætlað
að höfða til menntastéttarinnar en
verður auglýsingaklám.“ Og enn
einn álitsgjafi bætir við: „Af hverju
er Leonard Cohen framan á þessari
bók? Eða er þetta David Bowie á
fjórða degi? Alla vega gefur kápan
mynd fyrst og fremst mynd af því
að þarna verði rifjaðir upp gamlir
hóstar titrandi heróín-djönkara. Og
þessir hringir skemma svo endan-
lega fyrir.“
SAMHEnGI HLutAnnA
Sigrún Davíðsdóttir/Uppheimar
4 Þrjár bækur bitust um fjórða sætið en Sigrún náði hinu „eftir-
sótta“ fjórða sæti. „Hvar á maður að
byrja?“ spyr einn
álitsgjafa og grípur
til þess að sletta
ótæpilega sem ef
til vill er í takt við
sögusvið Samheng-
is hlutanna: „Þetta
er eins og kápa á
„eighties“ ung-
lingabók þegar „photo shop“ var á
frumstigi. Kona, sem við sjáum ekki
hvernig lítur út, gengur í gegnum
undirgöng, gull gervibirta, „not in a
nice way“.“ Og annar álitsgjafi bætir
við ekki kátur: „Sigrún Davíðsdóttir
hefur vakið athygli fyrir skelegga
skoðanapistla á RÚV. Útgefandinn
reynir augljóslega að færa sér það
í nyt með því að blása upp nafn
höfundarins í eiginlega kómíska
leturstærð og dregur athyglina frá –
reyndar alltof ábúðarfullum titli og
undirtitli. Gulleit slikjan bætir ekki
úr skák og afraksturinn verður eins
og Film Noir með guluna.“
SóLEy
Herra Skriffinnur/Bókaútgáfan Kópur.
5 Þessi bók náði nokkuð óvænt að blanda sér í baráttuna: „Ég
var ekki vissi um
að ég ætti að taka
þessa bók með
þar sem ég hafði
engan heyrt minn-
ast á hana og höf-
undurinn virðist
ekki einu sinni vilja
kannast við hana.
Kápan er samt svo ljót að það bara
verður að nefna hana. Hönnuðurinn
ætti að hafa í huga að minna er oft
meira. Bárujárnið og mýkri letur-
gerð hefði líklega gert mun betri
hluti.“ Og annar bætir við: „Hér er
eiginlega allt slæmt.“
KAttARGLOttIð OG FLEIRI
SÖGuR
Benedikt Jóhannesson/Heimur hf.
6 Álitsgjafar voru ókátir með þessa kápu: „Afhöggvið katt-
arhöfuð, illa fótósjoppað á óáhuga-
verðan bakgrunn.
Ef kötturinn væri
glottandi væri
þetta kannski sök
sér. Svona minnir
þetta aðeins aug-
lýsingu frá Chuck
Testa.” Og annar
segir: “Ofsalega
“billegt” að hafa mynd af ketti á for-
síðunni. Svo er þetta ekki einu sinni
neitt spes köttur!“
ELDuM íSLEnSKt MEð
KOKKALAnDSLIðInu
Sögur útgáfa
7 Neðst á topp 7 lista yfir verstu bókakápurnar er svo sjálft
Kokkalandsliðið. „Ekki besta kápa
Sigmundar
Davíðs
Gunnlaugs-
sonar,“
segir einn
álitsgjafa
nánast
með beiskt
bragð í munni og annar segir:
„Miðað við kápumyndina er fátt sem
segir að þetta sé matreiðslubók.
Þetta gæti verið bók um fyrstu ár
Ungmennafélagsins Bjarma.“
FLEIRI nEFnDAR
Eins og með þær kápur sem þóttu
góðar dreifðust atkvæði um víðan
völl, smekkur manna er misjafn og
það sem er dásemd í auga eins er
andstyggð í auga þess næsta. Marg-
ar kápur eru nefndar til sögunnar.
Eitt andartak í einu eftir Hörpu
Jónsdóttur er ein þeirra. „Sennilega
á þetta þorp að vera mjög óspenn-
andi. Gallinn er að myndin er mjög
óspennandi líka. Því verður bókin
óspennandi,“ segir einn álitsgjafa.
Lömbin í Kambódíu eftir Jón Bjarka
þykir ekki góð heldur. „Afskaplega
mikil ringulreið á þessari bókar-
kápu. Ég hefði sleppt rottunum,
flugvélunum og sólinni á forsíðunni
og látið litagleðina og sauðkindina
nægja, með eða án fótósjoppaðra
vara.“ Eitthvað truflar álitsgjafa við
Sólarmegin (Líf og störf Herdísar
Egilsdóttur) og Icesave-samning-
arnir eftir Sigurð Má Jónsson vekja
beinlínis upp hroll: „Þessi kápa hefði
kannski gengið fyrir t.d. „Gömul
kvæði um Grýlu og Leppalúða“, en
hún bjargar ekki óbærilegu leiðind-
unum sem stafa af þessari bók allri.
Að senda frá sér bók er nefnilega
allt annað en að birta ritsjórnarpis-
til við rætna mynd. Bók á að vera
a.m.k. áhugaverð, mann á að langa
til þess að taka hana upp og blaða
í gegnum hana. Þessi kápa er eins
og bjóða upp á salmónellusýkingu í
jólaboði.“
Og áfram má nefna bókakápur
sem ekki þóttu góðar: „Stelpur
A-Ö” eftir Krístínu Tómasdóttur er
líklega bók sem ég myndi pottþétt
kaupa tala nú ekki um ef ég ætti
dóttur en kápan í þessum appelsínu-
gula lit og grafíkin í neðra horninu
er ekki að kveikja í mér til að fletta
henni því miður.“ Og Í nýjum heimi
eftir Jóhönnu Kristínu Atladóttur
þykir vond. „Með svakalegri bóka-
kápum sem ég hef séð - það er eins
og þeir sem komu að henni hafi
ekki getað komið sér saman um
meginefnið á henni og fonturinn
er frekar úreltur og púkó – svört
hvít mynd smellt inn á landslags...
obbobbobb án þess að særa tilfinn-
ingar nokkurs (sem maður auðvitað
gerir) þá er þessi kápa eins og hún
hafi verið hönnuð í Exel í WIndows
´95 útgáfunni.“ Og einn álitsgjafinn
kann að koma orðum að því þegar
kápa Hjarta mannsins eftir sjálfan
Jón Kalman er annars vegar: „Þessi
kápa er svo yfirgengilega vond
að það er ekki hægt. Liturinn er
þessi leiðinda krem-rauði tónn sem
minnir á fiskibollurnar í dós með
tómatsósunni. Það er eins og ein-
hver hafi ælt og tekið síðan prik og
teiknað hjarta.“ Áfram má nefna
dæmi sem fóru þversum í álitsgjafa.
Rosabaugur Björns Bjarnasonar er
ein þeirra: „Við það eitt að líta á káp-
una fær maður strax á tilfinninguna
að eitthvað verulega vanstillt sé á
ferðinni og þar er ekkert aðlaðandi,
jafnvel þótt maður hefði skömm á
Baugi. Ljótasta bókakápa ársins.“
Og kápu bókarinnar Stórlaxar segja
veiðisögur eftir Þór Jónsson og
Gunnar Bender er sögð amatörisi á
sterum: „Þökk sé ósmekklegu um-
broti nær mynd, sem er í grunninn
óspennandi, sjónumhryggum lægð-
um. Sægræni ramminn er frómt frá
sagt ógeðslegur og skurðurinn á
löxunum sýnir svo ekki verður um
villst að sá sem braut þessa kápu
um þekkir hvorki haus né sporð á
frágangi mynda.“ Og að endingu
er nefnd sem dæmi Bónusstelpan
hennar Rögnu Sigurðardóttur sem
fær að finna til tevatnsins: „Líkist
meir dömubindaauglýsingu en
bókarkápu. Titill bókarinnar býður
upp á margræðar útfærslur, en hér
er engin húmor á ferðinni.“
Hefurðu keypt
bók á netinu
nýlega?
SPURNING VIKUNNAR
Arndís Lilja Guðmundsdóttir
Já, ég keypti bók á
Panama.is um helgi og hún
var borin út samdægurs.
Frábær þjónusta.
Ari Björn Ólafsson
Já, ég fann bók sem ég hef
leitað lengi að á Panama.is.
Frábær vefur!
Lilja Björk Jónsdóttir
Já, ég hef nokkrum sinnum
verslað á Amazon og
Panama.is.
Hjördís Erna Sigurðardóttir
Já, versla oft á Amazon.
Hef ekki enn prófað
Panama, en stefni að því
fljótlega.
Jón Ágúst Pálmason
Nei. Aldrei.
26 úttekt Helgin 18.-20. nóvember 2011