Fréttatíminn - 20.12.2013, Blaðsíða 60

R úmt ár er síðan hópnauðg-un í strætisvagni í Delí vakti mikla athygli um
allan heim og leiddi til fjölmennra
mótmælaaðgerða á götum borgar-
innar þar sem þess var krafist að
lög og stofnanir Indlands veittu
konum betri vernd gegn kynferðis-
ofbeldi. Lögum var breytt og nýjar
verklagsreglur teknar í notkun
hjá lögreglu og dómstólum. Samt
er enginn vafi á því að viðhorf
fortíðarinnar ráða ennþá ríkjum
við meðferð kynferðisbrotamála í
landinu.
Skömmu áður en nauðgunin al-
ræmda átti sér stað í strætisvagn-
inum í Delí átti önnur hópnauðgun
sér stað í smábæ skammt frá borg-
inni. Þá var 17 ára stúlka að ganga
heim frá heimili ömmu sinnar eitt
síðdegi þegar hópur ungra manna
umkringdi hana, tróð henni inn í
bíl og ók á afvikinn stað þar sem
þeir skiptust á um að nauðga
henni. Þeir tóku myndband af
árásinni á farsíma og stúlkan segir
að þar sjáist greinilega þegar átta
menn nauðga henni. Þegar málið
komst loks fyrir dóm voru aðeins
fjórir dæmdir sekir.
Þeir fengu vatn að drekka en
ekki hún
Stúlkan er dalíti – ein hinna stétt-
lausu í samfélagi Indverja. Nauðgar-
arnir voru af hærri stigum. Þess
vegna var þeim boðið vatn að
drekka þegar meðferð málsins
tafðist inni í óbærilega heitum dóm-
salnum en hún fékk ekki neitt. Og
móðir stúlkunnar hefur margt fleira
við meðferð málsins að athuga:
„Verjendurnir sögðu að hún hlyti að
vera lauslát og spurðu af hverju hún
hefði ekki verið heima hjá sér.“
Dalítar heyja harða baráttu fyrir
sanngjarnri meðferð á Indlandi
þar sem þeir eru hornreka á öllum
sviðum þjóðlífsins en þegar kemur
að kynferðisbrotum er sama hver
stéttarstaða þolenda er, þeir mega
alltaf búast við því að verða mið-
punktur réttarhaldanna. Bar-
áttufólk segir að þolendunum sé
iðulega kennt um afbrotið.
Hluti af vandanum er úrelt lög-
gjöf landsins. Hún byggist enn á
enskum hegningarlögum frá 1860.
Samkvæmt þeim er eingöngu
framið kynferðisbrot þegar um
samfarir er að ræða. Öll önnur
brot eru flokkuð sem brot á blygð-
unarsemi samkvæmt lögum.
„Orðalag í lögunum hefur oft
leitt til þess að kveðnir eru upp
dómar sem byggjast á því að konan
hafi ekki haft heilbrigða blygðun-
arkennd sem hægt að misbjóða,“
Tvær
eftirminnilegar
Bókaútgáfan Hólar
holabok.is / holar@holabok.is
Von - Saga Amal Tamimi.
Þetta er sagan af stúlkunni sem var
fangelsuð af Ísraelsmönnum og flýði
síðar á lífsleiðinni á ævintýralegan hátt
til Íslands. Hún hefur margsinnis óttast
um líf sitt og á þá einu von að komið sé
fram við hana og alla aðra af virðingu.
Undir hraun er einstök frásögn Sigga
á Háeyri af eldgosinu í Heimaey,
flóttanum upp á fastalandið og öllu
því sem á eftir fylgdi.
Staða þolenda
kynferðisbrota á
Indlandi fékk at-
hygli umheimsins
eftir hópnauðgun
í strætisvagni í
höfuðborginni
Delí á síðasta ári.
Í kjölfarið var efnt
til fjölmennra
mótmælaaðgerða
í landinu þar
sem krafist var
dauðarefsingar
yfir nauðgurunum.
Mynd/Getty
Hópnauðgun í strætisvagni í
Delí vakti athygli umheimsins
á stöðu kynferðisbrotamála á
Indlandi. Lögum var breytt og
lögregla tók upp nýjar vinnu-
reglur en gömlu viðhorfin
mæta enn þolendum nauðgana
og kynferðisbrota í landinu.
Orðalag í
lögunum
hefur oft
leitt til þess
að kveðnir
eru upp
dómar sem
byggjast
á því að
konan hafi
ekki haft
heilbrigða
blygðunar-
kennd sem
hægt að
misbjóða.
segir Mrinal Satish lögfræðiprófessor.
„Nú orðið eru slíkir dómar að vísu fáir og
sjaldséðir en þetta forna og úrelta orðalag
í lögunum er sjálfstætt vandamál.“
Í Delí ræddi Joanna Jolly, blaðamaður
BBC, við konu sem var nauðgað af karl-
manni sem hún þekkti og hafði boðið
henni út í mat. Hún var í áfalli vegna
þeirrar meðferðar sem hún var látin þola
á sjúkrahúsinu. „Ég þurfti að bíða lengi
og svo var kallað yfir móttökuna: „Hver
er það sem var nauðgað?“ Læknirinn var
kaldur og óvinveittur. Ég öskraði af sárs-
auka.“ Í skýrslu læknisins sem hafði málið
til meðferðar stendur að konan hafi verið
ósamvinnuþýð við skoðun. Þá athugasemd
notuðu verjendur nauðgarans sér óspart til
þess að ráðast að konunni í réttarsalnum.
Dómarinn sýknaði manninn.
Tveggja fingra prófið
Svo er það „tveggja fingra prófið“ svokall-
aða sem er víða beitt á Indlandi við rann-
sóknir kynferðisbrota. Þar er um að ræða
skoðun þar sem læknir setur tvo fingur
inn í leggöng til að ganga úr skugga um
hvort meyjarhaft sé rofið og hvort konan
virðist vera „vön kynlífi“.
Upphafsmaður þessa prófs var franskur
læknir sem mælti með aðferðinni á þriðja
áratug síðustu aldar. „Tveggja fingra próf-
ið“ varð svo að venju á Indlandi. Ástæðan
er talin sú að breska nýlendustjórnin, sem
réði landinu þar til um miðja síðustu öld,
lagði áherslu á það að í dómsmálum ætti
að byggja á vísindalegum rannsóknum
fremur en vitnisburði frá Indverjum.
Þekktur breskur læknir á 19. öld, Dr.
Norman Chevers, skrifaði kennslubók
um læknisfræðislega réttarheimspeki þar
sem lögð er áhersla á að allir Indverjar séu
óáreiðanlegir en sérstaklega konurnar,
sem ljúgi meira en karlarnir. Mrinal Satish
segist ennþá vera að berjast við þetta við-
horf í kynferðisbrotamálum.
Þess vegna er tveggja fingra prófið
notað enn í dag þótt Hæstiréttur lands-
ins hafi fyrir 10 árum kveðið upp dóm um
að saga fórnarlambsins skipti engu máli
í nauðgunarmálum. Þá afstöðu áréttaði
rétturinn fyrr á þessu ári og mælti um
leið fyrir um að hætta ætti að láta kon-
ur gangast undir prófið við rannsóknir
kynferðisbrota. „Þótt læknar í Delí og
Bombay séu orðnir meðvitaðir um að
beita ekki þessu prófi eru fjölmörg minni
sjúkrahús í afskekktum hlutum landsins
sem ekki hafa móttekið þau skilaboð,“
segir Rebecca John, lögfræðingur og
baráttukona fyrir réttindum kvenna. Hún
segir að þegar prófinu er beitt séu líkur
á að verjendur geri mál úr niðurstöðunni
í dómsalnum og dómarar leyfi þeim að
komast upp með það.
En þarátta fórnarlamba kynferðis-
ofbeldis á Indlandi hefst löngu áður en
komið er sjúkrahúsið eða í dómsalinn því
það er ekki óalgengt að lögregla neiti að
taka á móti kærum vegna kynferðisaf-
brota.
Þegar 17 ára dalíta-stúlkan sem nefnd
var að ofan sneri sér fyrst til lögreglunnar
var henni neitað um að leggja fram kæru.
Faðir hennar átti við þunglyndi að stríða
og þetta fékk svo á hann að hann framdi
sjálfsmorð degi síðar. „Við snerum aftur
og töluðum við fleiri í dalíta-samfélaginu
sem stigu fram og studdu okkur,“ segir
stúlkan. „Loks kom að því að fyrsti mað-
urinn var handtekinn. Í skýrslunni minni
sagði ég að gerendurnir hefðu verið ellefu
eða tólf en lögreglan handtók bara átta.
Þeir sögðu: ef þú vilt að við handtökum
fleiri þá skaltu finna þá sjálf.“
Suman Nalwar, yfirmaður kvenna- og
barnadeildar lögreglunnar í Delí, segir að
indverska lögreglan sé orðin nærgætnari
en áður í umgengni við fórnarlömb kyn-
ferðisofbeldis. Umræðan í kjölfar hóp-
nauðgunarinnar í Delí á síðasta ári hafi
breytt miklu. Búið er að breyta lögum
þannig að leyfilegt er að refsa lögreglu-
mönnum sem neita að taka við kærum
vegna kynferðisbrota en enn sé úrbóta
þörf á mörgum sviðum. Meðal annars
vanti fleiri konur til starfa í lögreglu
landsins en þær eru aðeins 3% starfs-
mönnum lögreglunnar.
„Við vildum helst láta konur rannsaka
málin vegna þeirra félagslegu og sið-
ferðislegu reglna sem eru að verki í sam-
félaginu. Á Indlandi eru konur hikandi
við að tala um mál sem tengjast kynlífi
við karlmann.“
Þótt þeim fari fjölgandi sem gagnrýna
dómstóla og lögreglu á Indlandi fyrir
gamaldags fordóma gegn fórnarlömbum
kynferðisbrota eru enn til þeir sem telja
að umbætur bjóði heim hættu á misnotk-
un. Feðraveldið ræður ríkjum á Indlandi,
kynlíf fyrir hjónaband er almennt for-
dæmt og mikil áhersla er lögð á meydóm
kvenna. R.S. Sodhi, hæstaréttardómari
á eftirlaunum, er einn af talsmönnum
slíkra viðhorfa. „Það er hægt að mis-
nota lögin þannig að stúlka segist hafa
orðið fyrir nauðgun þegar svo var ekki,“
segir hann. „Meðan þú ert ekki staðinn
að verki við kynlíf, þá er allt í lagi. En um
leið og það kemst upp er betra að segja að
þetta hafi verið nauðgun.“
Á árinu sem er að líða hafa verið gerðar
ýmis konar umbætur í meðferð kynferðis-
brotamála á Indlandi. Helstu dagblöð
landsins hafa líka bundist samtökum
um að halda þessum málum á lofti og
setja fréttir af þeim á forsíður blaðanna.
Nokkur árangur hefur þess vegna náðst
en baráttufólk fyrir umbótum segir að
enn sé langt í land áður en hægt er að
segja að Indland tryggi fórnarlömbum
kynferðisbrota réttláta málsmeðferð.
Heimild: BBC.
Pétur Gunnarsson
petur@frettatiminn.is
Kynferðisbrot sýna Indland í fjötrum fortíðar
60 erlent Helgin 20.-22. desember 2013