Bændablaðið - 31.10.2013, Side 24

24 Bændablaðið | Fimmtudagur 31. október 2013
Það er ekki á hverjum degi sem
framleiddar eru heimildarmyndir
um fjárleitir á Íslandi. Það
telst því til tíðinda að hinn 22.
september var kvikmynd gefin
út, á DVD-formi, sem ber heitið
Laufaleitir og segir frá upprekstri
sauðfjár á Rangárvallaafrétt.
Um fornfrægar leitir er að ræða
og er talið að sögu þeirra megi rekja
til upphafs átjándu aldar. Myndin er
framleidd af Laufaleitir ehf. og einn
af forsvarsmönnum þeirrar útgáfu er
Guðmundur Árnason. Hann er uppal-
inn á Hellu en var reglulega í sveit
á Selalæk á Rangárvöllum þar sem
mamma hans er fædd og uppalin.
„Ég er barnabarn Jóns Egilssonar
bónda á Selalæk en afi, frændur mínir
og stórfjölskylda ráku á fjall hér áður
fyrr. Mér rann því blóðið til skyldunn-
ar, að mér fannst, að fara á fjall enda
heyrt margar sögur sem juku áhugan
jafnt og þétt.
Fyrir sjö árum fór ég loks í fyrstu
leit og hef farið hvert ár síðan. Þar sem
ég er ekki bóndi fannst mér tilvalið að
fara í þetta verkefni og hjálpa til við
varðveislu þessara heimilda – sem jú
enginn veit með vissu hve gamlar eru
– og gefa almenningi um leið innsýn
í smalamennsku og hvað það sé að
fara á fjall. Við fjallmenn höfðum rætt
okkar á milli að einhvern veginn þyrfti
að varðveita heimildina um okkar
smalamennsku en lítið gerðist þar
til ég fór sjálfur að leita í heimildum
sem var djúpt á, en ég gerði mér þó
grein fyrir að það væri vel þessi virði,“
segir Guðmundur um aðdragandann
að útgáfunni.
„Í Jarðabók Árna og Páls frá 1709 er
þess getið að allir bæir í Árverjahreppi,
það er gamla Rangárvallahreppi, eigi
afrétt og heitir annar Laufaleit – austan
Markarfljóts.
Afi, sem er fæddur og uppalin á
Stokkalæk á Rangárvöllum, var sem
peyi smalandi afréttinn langt fram
eftir hausti. Þá lágu bæir ofar en nú
er og engar girðingar til að hindra að
fé færi inn á afrétt og lýsir aðstæðum
sauðfjárbúskapar á Rangárvöllum áður
fyrr.“
Laufaleitir kenndar við Laufafell
„Laufaleitir á Rangárvallaafrétti eru
kenndar við Laufafell, 1.164 metra
hátt líparítfjall, innst
í Rangárbotnum en
afrétturinn er mikið
til milli þriggja
jökla; Tindfjalla-,
Mýrdals-, og
To r f a j ö k u l s .
A u s t u r m ö r k
afréttarins liggja
við Mælifell og
Strút, austast á
Mælifellssandi,
en liggja svo til
vesturs niður á
Rangárvelli milli
Tindfjalla og
Heklu. Vinsælar
g ö n g u l e i ð i r
liggja í gegnum afréttinn eins og
Laugavegur og Strútstígur.“
Guðmundur er ekki lærður kvik-
myndagerðarmaður en komst eftir
svolitlar þreifingar í samband við
Svein M. Sveinsson hjá Plúsfilm, sem
tók það verkefni að sér að kvikmynda
ferðina. „Sveinn er hokinn af reynslu
við gerð heimildarmynda af þessu
tagi. Hann kvikmyndaði og varð strax
hrifinn af verkefninu – og á meðan á
því stóð var hann oft á tíðum orðlaus
yfir þeirri fjölbreyttu fegurð sem
Rangárvallaafréttur hefur að geyma.“
Fegurð náttúrunnar
og hlý bændamenning
„Myndin var tekin upp haustið 2012
og gekk framar vonum. Leitirnar taka
sjö daga og við fengum allt mögulegt
veður; snjókomu, slyddu, rigningu,
sól, rok og logn. En flesta daga var
sól og gott. Vikan á undan var þó
mjög slæm en það snjóaði þó ekki
neitt miðað við það sem kom niður
fyrir norðan þar sem við vitum öll að
ástandið var mjög slæmt.
Myndin lýsir smalamennsku á
stórum afrétti, náttúrufögrum en á
köflum harðsmöluðum. Myndin lýsir
fegurð náttúrunnar vel en þó miklu
betur þeim glaðbeitta anda og sam-
stöðu sem ríkir meðal smalanna. Í
henni kemur einkar vel fram hin sér-
staka hlýja en jafnframt dálítið grófa
menning bændasamfélagsins sem hún
lýsir opinskátt og sannfærandi. Þá
geymir myndin heimild um þau vinnu-
brögð sem viðhöfð eru við göngur á
Laufaleitum í gegnum
aldirnar.“
Fjallkóngur
með
fimmtíu ára
reynslu
Fjallkóngurinn
í myndinni er
Ingimar Ísleifsson
á Sólvöllum og
hefur hann verið
fjallkóngur í
fyrstu leit síðustu
35 árin. Að sögn
Guðmundar fór
hann fyrst á fjall 14
ára gamall, haustið
1963, og hefur farið
allar leitir síðan. „Þegar myndin var
tekin upp haustið 2012 hafði Ingimar
farið á fjall samfleytt í 50 ár. Einnig
hefur Ingvar Magnússon á Minna-
Hofi farið á fjall í rúm 50 ár og er hann
fjallkóngur í annarri leit, sem farin er
viku eftir fyrstu leit. Bændur eins og
Ingvar og Ingimar þekkja afréttinn
hvað best og það er með ólíkindum
hversu sprækir þeir eru eftir öll þessi
ár. Það eru því mikil forréttindi að geta
notið liðsinnis þeirra og reynslu sem
margoft hefur borgað sig við smölun.
Svo er ekki síst gaman að syngja með
þeim,“ segir Guðmundur að lokum.
Heimildarmyndin er 75 mínútna
löng með íslensku og ensku tali,
ásamt aukaefni, og fæst í Mosfelli
Hellu, Sveitamarkaðnum Hvolsvelli,
Bókakaffinu Selfossi, verslunum
Hagkaups, Líflands og Elko fríhöfn-
inni. Sjá má stiklu um myndina á eftir-
farandi vefslóð: http://www.youtube.
com/watch?v=qKMWrWjVSC4. /smh
Upprekstur á Rangárvallaafrétt kvikmyndaður:
Heimildarmynd gefin út um Laufaleitir
ÚTRÁS LEITAR AÐ BÆNDUM
TIL SAMSTARFS
Getur þú sem bóndi hjálpað öðrum að fóta sig í atvin-
nulífinu? Útrás óskar eftir samstarfi við bændur sem hafa
tök á því að fá fólk tímabundið í vinnu.
Um er að ræða einstaklinga sem hafa verið án vinnu um
tíma vegna atvinnumissis og/eða röskunar á geðheilsu.
Viðkomandi einstaklingar eru að feta sín fyrstu spor á
vinnumarkaði og þurfa mannvænt umhverfi, stuðning og
skilning. Þetta er samfélagsverkefni sem allir hafa hag af,
bændur, atvinnuleitandinn og samfélagið.
Fagaðilar á vegum Útrásar veita ráðgjöf, stuðning og
persónulega eftirfylgd.
Nánari upplýsingar veita:
Hlynur Jónasson, sími 823-2400, netfang:
hlynurjonasson1@gmail.com
Sylviane Petursson-Lecoultre, sími 845-6525, netfang:
sylvianelecoultre@gmail.com
Kristjánsbakarí hlaut Frum-
kvöðlaverðlaun á sýningunni
Matur-inn sem haldin var
á Akureyri fyrir skömmu.
Verðlaunin veitir félagið Matur
úr Eyjafirði jafnan á sýningunum.
Kristjánsbakarí hlaut verðlaunin
fyrir frumkvöðlastarf og farsælan
rekstur í yfir 100 ár, en félagið náði
einmitt þeim áfanga í fyrrasumar
að fagna aldarafmæli sínu.
Fyrirtækið er í fámennum hópi
fyrirtækja sem náð hafa svo háum
aldri og verið í eigu sömu fjölskyldu.
Á myndinni er til hægri Sunna
Birgisdóttir, dóttir Birgis Snorrasonar
sem aftur er sonur Snorra
Kristjánssonar, en sá var sonur
Kristjáns Snorrasonar sem stofnaði
bakaríið árið 1912. Sunna heldur á
blómvendi og viðurkenningu en með
henni er Júlía Sjöfn Sigurjónsdóttir,
starfsmaður í Kristjánsbakaríi.
/MÞÞ
Kristjánsbakarí fékk frumkvöðlaverðlaun
Guðmundur Árnason, einn aðstand-
enda Laufaleita ehf.
Fulltrúar þeirra verkefna sem hlutu vilyrði fyrir styrk úr Vaxtarsamningi
Norðausturlands: Arnheiður, Hólmfríður, Bjarni Páll, Sigurlína, Helgi, Sigríður
og Gréta.
Vaxtarsamningur Norðausturlands:
Sjö verkefni fengu vilyrði
um 8 milljónir
Verkefnisstjórn Vaxtarsamnings
Norðausturlands samþykkti á
fundi fyrr í þessum mánuði að veita
sjö verkefnum vilyrði um þátttöku.
Alls bárust tíu umsóknir að þessu
sinni þar sem sótt var um rúmlega
26,0 milljónir króna, en áætlaður
heildar verkefniskostnaður var
63,4 milljónir. Heildarupphæð
veittra styrkvilyrða var tæpar
8,0 milljónir króna og er heildar-
kostnaður þeirra verk efna sem
vilyrði hlutu áætlaður um 37,6
milljónir.
Með þessari úthlutun hefur verið
úthlutað úr yfirstandandi samningi
til 31 verkefnis, samtals 60,3
milljónum. Standa um 20 milljónir
eftir til ráðstöfunar, en samningurinn
gildir út árið. Hefur verkefnisstjórn
ákveðið að næsti umsóknarfrestur
verði 5. nóvember.
Stórikarl, grásleppa og þörungar
Styrkvilyrði voru afhent á
veitingastaðnum Sölku á Húsavík
nýlega. Eitt þeirra er verkefni sem
er miðað að því að bæta aðgengi
að Stórakarli. Langanesbyggð er í
forsvari fyrir það verkefni og fékk
vilyrði fyrir allt að tveimur milljónum
króna. Verkefni sem gengur út á að
fullþróa vinnslu grásleppuhrogna og
finna þeim nýjan markað hlaut vilyrði
fyrir rúmlega 1,5 milljónum króna,
en að því stendur GPG Seafood
ásamt samstarfsaðilum. MýSköpun,
greining lífefna úr þörungum, fékk
allt að tvær milljónir króna, en
forsvarsaðili er MýSköpun ehf. og
samstarfsaðilar Háskólinn á Akureyri
og Náttúrufræðistofnun Íslands
(Akureyrarsetur).
Fingurbjargir, hestar og
landkönnuðir
Þingeyskar fingurbjargir –
markaðssetning er verkefni sem
fékk vilyrði fyrir ríflega 500 þúsund
krónum. Markmið verkefnisins er
að markaðssetja framleiðsluvörur
samstarfshópsins, en þær eru tengdar
safnmunum frá Byggðasafni Norður-
Þingeyinga að Snartarstöðum.
Námsmannaferðir og kynning
fékk allt að 500 þúsund krónum.
Forsvarsaðili er Jarðskjálftafélagið
á Kópaskeri og samstarfsaðilar
Gistiþjónustan á Kópaskeri, Hótel
Skúlagarður og Þekkingarnet
Þingeyinga. Hestatengd ferðaþjónusta
– markaðssetning – fékk eina milljón
króna. Forsvarsaðili er Saltvík ehf. og
samstarfsaðilar Hrossaræktarfélög
Eyfirðinga og Þingeyinga,
Húsavíkur stofa, Svisshólar í Sviss
og Ferðaskrifstofan Riding Iceland.
Litlir landkönnuðir – allt að kr.
375 þúsund krónur. Forsvarsaðili
er Þekkingarnet Þingeyinga og
samstarfsaðilar Langanesbyggð
og Svalbarðshreppur. Verkefnið
gengur út á frekari þróun og hönnun
á ævintýrakorti fyrir ferðamenn sem
koma í Bakkafjörð, á Langanes og í
Þistilfjörð. /MÞÞ