Bændablaðið - 31.10.2013, Blaðsíða 45

45Bændablaðið | Fimmtudagur 31. október 2013
Lesendabás
Ríkisútvarpið
Mér finnst Ríkisútvarpið, eða
RÚV eins og það kallar sig núna,
vera sérstakt úrlausnarefni sem
þarf að taka á, enda víða mikil
óánægja með 5-6 milljarða króna
eða hvað það nú er báknið og sýnist
nú tilhögun á stjórnarskipun ekki
ganga nógu langt. Það hefur ekki
staðið sig í ýmsum lögboðnum
skyldu verkefnum, t.d. ekki
sinnt öruggum fréttaflutningi af
náttúruhamförum eins og dæmin
sanna og framleiðsla og stuðningur
við framleiðslu á innlendu
menningar efni hefur verið minni
en annars hefði mátt búast við.
Fréttastofan er mjög oft gagnrýnd
fyrir slappa greiningu líðandi atburða
og vilhalla afstöðu til mála og
þykir þetta hafa aukist og versnað
á undanförnum árum, t.a.m. með
sérstökum stuðning hennar við
Samfylkinguna og aðildina að ESB.
Þá er það meira en leiðinlegt hve
fréttastjóri og útvarpsstjóri taka
báðir tveir ábendingum gjarnan illa
í stað þess að hlusta á og bregðast
jákvætt við. Þá er tvískinnungur
útvarpsstjóra eftirtektarverður, en
afstaða hans hefur mjög breyst frá
því að hann vann hjá einkareknu
fyrirtæki og spyrja má sig um
heilindi hans af þeim sökum. Hroki
hefur aldrei verið aðlaðandi og
hann á ekki að líðast hjá opinberum
starfsmönnum í ohf-inu gagnvart
fólkinu í landinu, sem borgar laun
þeirra. Það er vert að spyrja hvort
Ríkisútvarpið sé þjónn almennings,
niðurgreidd dægurskemmtistöð sbr.
sýningar í sífellu á sápuóperum
og afþreyingarbíómyndum eða
hvað er það? Er gætt að sem arð-
bærustum rekstri eða er það atvinnu-
samtryggingar félag fyrir starfs-
menn þess? Eða þá jafnvel pólitísk
uppeldisstöð eða sértrúarsöfnuður?
Og hvað fær eigandinn, skatt-
greiðandinn, fyrir snúðinn, sem hann
borgar svo hátt verð fyrir?
Hver ætti tilgangur
Ríkisútvarpsins að vera?
Flestum þætti það væntanlega
óásættanlegt að það væri hér
ríkisrekið dagblað. Sögulega er það
skiljanlegt að hið opinbera hafi komið
á fót hljóðvarpi og sjónvarpi á sínum
tíma, en er það réttmætt í dag að ríkið
standi í slíkum rekstri? Hvað er það
sem ríkisreknir ljósvakamiðlar gera
í dag umfram það sem slík fyrirtæki
í einkaeigu geta ekki uppfyllt?
Hið opinbera gæti auðvitað keypt
þjónustu svo sem tilkynningar ýmiss
konar af einkareknum stöðvum, en
e.t.v. þyrfti væntanlega eitthvert
appírat að vera til þess að sjá um það
til þess að gæta að sem hagkvæmustu
kaupum. Einnig þarf að hugsa til
sérstakra mennta og menningarmála,
sem frjálsar stöðvar hefðu e.t.v. minni
áhuga á, en sem eru þjóðfélaginu
mikilvæg. Þannig mætti rökstyðja
það að halda ætti Ríkisútvarpið áfram
í rekstri en þá í hvaða mynd?
Mér sýnist að hlutverk þess ætti
svo til eingöngu að vera:
a) öryggistæki landsmanna, m.a.
með rekstri langbylgjustöðvar
vegna skipa o.fl.
b) öryggistæki með veður lýsingum
og spám og fréttaflutningi,
tilkynningum frá hinu opinbera
og tilkynningum í almannaþágu
vegna náttúruhamfara o.þ.h.
c) ljósvaki með skynsamlega og
algjörlega óvilhalla greiningu á
atburðum og fréttum
d) framleiðandi á innlendu
mennta-, menningar- og listaefni
e) stuðningur við bakið á slíkri
framleiðslu annarra innlendra
aðila
f) dreifing og sala á slíku efni
innanlands og utan
g) skráning og varðveisla á
innlendu efni, þ.m.t. ræðum,
alþingi, fréttum og hvers kyns
hljóð og myndefni og veita
almenningi gott og óhindrað
aðgengi að safni sínu
h) kaup og sýning á erlendu
menningarefni, vísinda-, fræðslu-
og kennsluefni til þess að auka
lærdóm og víðsýni landsmanna
og þekkingu á menningu annarra
þjóða.
M.ö.o. mætti og ætti RÚV að
draga sig algjörlega frá erlendu
dægur- og skemmtiefni, sem ég sé
engan tilgang hjá ríkinu að vera að
brölta í við ærinn kostnað.
Ef til vill væri hægt að gera
RÚV að einhvers konar lista- og
menningarmiðstöð, en ég hef ekki
ennþá hugsað þá hugmynd til enda.
Óréttlát samkeppnisstaða
Í dag er Ríkisútvarpið fjármagnað
í gegnum afar óvinsæl og óréttlát
nauðungargjöld sem og með
auglýsingatekjum, leyfistekjum o.fl.
Því er stjórnað af útvarpsstjóra og
fimm manna stjórn og virðist eftirlit
með með þeim hafa verið lítið til þessa.
Með því að leyfa Ríkisútvarpinu að
vera á auglýsingamarkaði er það að
keppa við önnur fyrirtæki sem hafa
ekki sömu aðstöðu og ríkisbatteríið
hefur og varla getur það talist vera
hlutverk ríkisins. Mér skilst að
Síminn hf eða Landsnet sé eigandi að
dreifikerfi landsins, en Ríkisútvarpið
eigi útsendingarstöðvarnar. Athuga
þyrfti hvort ekki væri eðlilegt að
Ríkisútvarpinu verði gert að leigja
út aðgang að endurvarpskerfum
sínu undir opnum og heiðarlegum
samkeppnisreglum og styðja þannig
við rekstur, viðhaldskostnað og
styrkingu kerfanna.
Endurnýjun og endurskipulagning
Hvernig ætti stjórn og rekstur
Ríkisútvarpsins að vera? Mér finnst
að það mætti hugsa sér að fimm
manna yfirstjórn eða eftirlitsnefnd
væri kosin af alþingi eingöngu
skipuð alþingismönnum til tveggja
ára í senn og skuli hún skipa fimm
manna starfsstjórn til eins árs í
senn rétt eins og stjórnir annarra
fyrirtækja eru kosnar til eins ár í
senn af eigendum þeirra. Þá væri
stefnt að því að starfsstjórnin
væri fyllt fagfólki einkum á sviði
stjórnunar og rekstrarfræða, lögfræði,
almannatengsla og verkfræði.
Yfirstjórnin skuli þá hafa eftirlit
með störfum rekstrarstjórnarinnar
með reglulegum fundum og með því
að fá ársfjórðungsskýrslu frá henni,
bæði fjárhagslega/rekstrarlega sem og
dagskrárlega og skuli hún birt alþingi
og almenningi. Þess skuli þá vandlega
gætt af starfsstjórninni og fimm
manna alþingis/eftirlits nefndinni
að dagskrá og umfjallanir verði
alls ekki með pólitískum áherslum
eða persónulegum skoðunum
fyrirtækisins og starfsfólks þess.
Án þess að það sé aðalatriði finnst
mér að hið gamaldags starfsheiti
útvarpsstjóri ætti að vera lagt niður
en að framkvæmdastjóri yrði að
undangengum atvinnuauglýsingum
ráðinn tímabundið, t.d. til 3-4 ára í
senn, með vönduðum og ítarlegum
starfssamningi með starfslýsingu,
lýsingu á réttindum og skyldum,
uppsagnarákvæðum o.s.frv. eins og hjá
vel reknu einkafyrirtæki. Skuli hann
ráða og reka starfsmenn fyrirtækisins
en þurfi að upplýsa starfsstjórnina
þar um, sem hafi sparlega beitt
neyðarneitunarvald til þess að geta
komið í veg fyrir spillingu, s.s. að
nánir ættingjar eða pólitískir návinir
verði ráðnir. Starfsfólk skuli einnig
ráðið til ákveðins árafjölda, t.d. 1-4
ára í senn og aldrei ævilangt, en
framlenging starfssamninga fara eftir
faglegum efnum og ástæðum hverju
sinni. Þannig er von á að nátttröll
festist ekki og að fyrirtækið endurnýi
sig örar en hingað til, enda sópa nýir
vendir best.
Fjármögnun
Mér finnst að fyrirtækið eigi að
leggja allan sinn metnað og áherslur
á hlutverk sitt a) til h) að ofan. Um
útvarpsrekstrarþáttinn skuli vera
þrjár rásir, ein vegna hljóðvarps
og tvær vegna sjónvarps og önnur
þeirra eingöngu vegna íþrótta og
báðar hinar rásirnar skuli fara að
nefndu hlutverki félagsins. Rétt væri
að fyrirtækið verði fjármagnað a) í
fjárlögum og b) með leyfisgjöldum
af framleiðslu sinni og c) seldri
þjónustu. Með því að hafa fyrirtækið
á fjárlögum má hafa góða aðgát og
eftirlit með rekstrinum og gegnsæi
ykist, enda þurfi fyrirtækið þá að
skilgreina óskir sínar í smátriðum
er það sækti um fjárveitingu, sem
því væri skylt að gera og verði birt
opinberlega. Rétt væri líka að RÚV
fari af auglýsingamarkaði. Við það
ætti frjálsum miðlum að vaxa fiskur
um hrygg. Slíkum fyrirtækjum
gæti vonandi fjölgað og þau styrkst
og dafnað. Innlend dagskrárgerð
og framleiðsla ætti með því meiri
möguleika, tjáningarform að verða
fjölbreyttara, samkeppni aukast og
sköpunarkraftar leysast úr læðingi.
Reyndar finnst mér að frjálsu
miðlunum verði þá einnig gert það
skylt án gjaldtöku að flytja sérstakar
varúðartilkynningar frá hinu opinbera,
s.s. ríkisstjórn, lögreglu, slökkviliði,
landhelgisgæslu, almannavörnum og
veðurstofu eða öllu því, sem þurfa
þykir er varðar öryggi landsins og
almannaheill.
Fagmenn hver á sínum stað
Mér finnst að ráða ætti utanaðkomandi,
ótengda og óháða viðskipta- og
rekstrarsérfræðinga til þess að fara
yfir og endurskipuleggja fyrirtækið
frá grunni með það fyrir augum að
gera það að nýtísku straumlínu-
löguðu, arðbæru og árangurs ríku
rekstrarfélagi, þar sem verkferlar
eru skýrir með stöðugum markmiða-
setningum, afkasta mælingum,
eftirfylgni og eftirliti. Þá þyrfti að
skera fyrirtækið stórlega niður, m.a.
með mikilli fækkun starfsfólks og
öðrum samdrætti og sparnaði.
Innri starfshættir
Fyrirtækið ætti svo setja sér háleitar
og strangar reglur um starfs hætti
og siðferði, að þessar reglur verði
auglýstar opinberlega og svo árangurs-
eftirlit með þeim ársfjórðungslega, en
almenningur ætti kost á því að koma
á athugasemdum sínum á framfæri
við yfirstjórnar nefnd alþingis. Mér
finnst svo að þarna sem og í öðrum
opinberum rekstri eigi að gefa út
ítarlegar starfsmannahandbækur,
sem starfsfólk skuli kynna sér
vandlega og vera hluti af starfs-
samningum þess þar sem m.a að góð
framkoma og hjálpsemi verði kennd
og það undirstrikað að starfsfólkið sé
almenningsþjónar.
Vandamálið leyst
Með þessu ætti styrr um Ríkisútvarpið
að linna, fyrirtækið verða að því
sem það á að vera, betur skilgreint,
miklu smærra í sniðum, kosta
mjög miklu minna og skila betri og
einbeittari almennings-, öryggis- og
menningarþjónustu.
Kjartan Örn Kjartansson
Höfundur er fyrrverandi forstjóri
Bloggsíða: framavid.com
Meiri mjólk
Góð aðsókn var á haustfundi
Landssambands kúabænda sem
haldnir voru víðs vegar um landið
fyrir skemmstu enda viðfangsefni
fundanna sú spennandi staða sem
nú er í mjólkurframleiðslunni.
Á fundunum hafa tækifæri til
aukningar mjólkurframleiðslu
verið bændum efst í huga og hvaða
úrræði séu til að nýta þau. Staða
kvótakerfisins var talsvert rædd
og líkleg þróun á verði greiðslu-
marks ásamt því að kynbóta-
starfið og staða kúastofnsins bar
talsvert á góma.
Ráðunautar RML sóttu þessa
fundi til þess að taka þátt í umræðum
um hvað gera mætti til að auka
mjólkurframleiðslu næstu misserin.
Ýmislegt er hægt að gera til að ná
því takmarki, sá mikli breytileiki
sem er á afurðastigi kúbúa hérlendis
sýnir það svo ekki verður um villst.
Þegar horft er til þess hvernig
auka megi mjólkurframleiðslu
er annars vegar um að ræða að
bregðast við til skemmri tíma eins
og mjólkuriðnaðurinn hefur óskað
eftir og hins vegar til lengri tíma.
Samkvæmt spám um neyslu á næstu
tíu árum er ljóst að auka þarf fram-
leiðslu mjólkur frá því sem nú er.
Kúabændur eiga því engan annan
valkost í stöðunni en að auka við
framleiðsluna til þess að anna eftir-
spurn markaðarins.
Þegar horft er til skemmri tíma
þarf að bregðast hratt við og þá
kemur einkum tvennt til greina.
Annars vegar er það að seinka
förgun þeirra kúa sem nú þegar eru
í framleiðslu og hins vegar að hækka
afurðastigið með betri og markvissari
fóðrun og jafnvel aðbúnaði. Hafi
menn húspláss og aðstöðu er
tiltölulega einfalt að seinka förgun
þeirra gripa sem komnir eru að enda
síns framleiðsluskeiðs. Skilyrði
er að sjálfsögðu að viðkomandi
gripir séu nægilega hraustir. Betri
og markvissari fóðrun er eilítið
meira átak og þar þarf líka að gæta
hagkvæmni sjónarmiða. Það er ekki
endilega rétta leiðin að stórauka
kjarnfóðurgjöf því huga þarf að
því hver gróffóðurgæðin eru og
hvers konar kjarnfóður hentar
best með viðkomandi gróffóðri.
Þá þarf einnig að gæta að því að
tilkostnaðurinn verði ekki meiri en
tekjuaukningin þegar upp er staðið.
Sem betur fer höfum við verkfæri í
höndunum sem getur hjálpað okkur
hvað þennan þátt snertir en það er
fóðuráætlanagerð. Með vel unninni
fóðuráætlun má ekki einungis auka
mjólkurframleiðslu með aukinni nyt
heldur einnig spara umtalsverðar
fjárhæðir með betri og markvissari
fóðrun sem tekur mið af þörfum
gripanna.
Ef litið er til lengri tíma og þess
hvernig auka má mjólkurframleiðslu
til frambúðar og varanlega þurfum
við að skoða hlutina í víðara
samhengi. Á undanförnum áratugum
hefur kúabúum og kúm í landinu
fækkað verulega og nú er svo
komið að mjólkurkýr eru í reynd
orðnar of fáar. Í dag er staðan sú
að burðaraldur við 1. burð er að
jafnaði nálægt 29,5 mánuðum.
Þetta þýðir í reynd að við eigum
inni hálfan árgang sem mætti láta
bera fyrr en raunin er í dag. Þannig
mætti fjölga kúnum tímabundið og
nýta þá auknu burðartíðni til þess að
stækka stofninn varan lega. Til þess
að svo megi verða þarf samstillt átak
allra kúabænda í landinu.
Eitt af þeim atriðum sem horfa þarf
til við aukningu mjólkurframleiðslu
til lengri tíma er frjósemin en hún
skiptir miklu máli varðandi afkomu
búsins og það magn mjólkur sem
framleidd er á hverju ári. Ef bil milli
burða verður of langt þýðir það
lengri geldstöðu, færri fædda kálfa
á hverja kú á ári og minni mjólk. Það
er því brýnt að vanda vel til verka
við beiðslisgreiningu, sæðingu og
fóðrun þannig að frjósemin sé sem
allra mest.
Víða er pottur brotinn í uppeldi
kvígna og allt of oft sér maður smáar
og lítt þroskaðar fyrsta kálfs kvígur
sem í raun eru ekki tilbúnar til þess
að takast á við það verkefni að vera
orðin mjólkurkú. Oft er um að kenna
of lítilli uppeldisaðstöðu og rangri
fóðrun. Margir hafa því brugðið á
það ráð að láta kvígurnar bera heldur
eldri en ella og ná þannig stórum og
vel þroskuðum gripum við fyrsta
burð. Vandinn er hins vegar oftar en
ekki sá að þá eru menn komnir með
þrjá árganga í uppeldi í stað tveggja
og þannig eykst vandinn fremur en
hitt. Þrengsli í stíum verða mikil og
það eru ekki ný vísindi að erfiðara
er að fóðra gripi í þrengslum en
þar sem rúmgott er. Í raun verður
til nokkurs konar vítahringur þar
sem kvígurnar verða eldri og eldri
til þess að ná nægum þroska og
jafnframt aukast þrengslin. Í þessu
sambandi eru til tvær leiðir. Í fyrsta
lagi að bæta við uppeldisaðstöðuna
með tilheyrandi kostnaði og í öðru
lagi að láta kvígurnar bera yngri.
Það útheimtir hins vegar góða og
markvissa fóðrun strax frá fæðingu.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
mun á næstunni hrinda af stað átaki
í ráðgjöf til kúabænda með það
að markmiði að auka framleiðslu
mjólkur í landinu. Í fyrstu verður
einkum horft til skemmri tíma og
þess hverning við getum aukið
framleiðsluna strax í vetur en í
kjölfarið verður horft til lengri tíma
og þess hvernig auka megi mjólkur-
framleiðslu varanlega.
Guðmundur Jóhannesson
Ráðunautur í nautgriparækt
hjá RML
Ráðgjöf fyrir kúabændur:
FÓÐRUN HEFUR ÁHRIF
Með réttri fóðrun getur þú haft
áhrif á nyt og efnainnihald mjólk-
urinnar. Val á kjarnfóðri skiptir
höfuðmáli og til þess að vanda
valið er mikilvægt að vita eigin-
leika gróffóðursins. Ráðunautar
RML koma í heimsókn og taka
sýni úr gróffóðrinu og senda í
efnagreiningu. Í kjölfarið geta
þeir ráðlagt þér hvaða kjarnfóður
hentar með þínu gróffóðri til þess
að ná fram þeim markmiðum sem
þú setur í framleiðslunni.
FITA Í MJÓLK
Mikilvægasti þátturinn til að
tryggja hátt fituinnihald í mjólk
er fóðrun sem gefur gott vambar-
jafnvægi. Það næst með réttu
hlutfalli gróffóðurs og kjarnfóð-
urs og þegar rétt kjarnfóður er
gefið með gróffóðrinu.
GRÓFFÓÐRIÐ SKIPTIR
MIKLU MÁLI FYRIR
FITUMYNDUN Í JÚGRI
Við niðurbrot á gróffóðri í vömb
verða til ediksýra og smjörsýra
sem eru notaðar í fitumyndun í
júgri.
EIGINLEIKAR KJARN-
FÓÐURS SKIPTA MÁLI
Við niðurbrot á auðleystri sterkju
í vömb verður til mikið af pró-
píonsýru sem er mikilvæg fyrir
mjólkurpróteinframleiðslu en
getur haft neikvæð áhrif á fituna.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðar-
ins 516 5000 - www.rml.is