Læknablaðið - 01.04.1966, Blaðsíða 61

I.ÆKNABLAÐIÐ
85
Verður nú gefið stutt yfirlit yfir einstaka flokka illkynja
æxla, sem skráð voru hérlendis á árunum 1935—1960.
Osteosarcoma
Osteosarcoma (eða osteogen sarcoma) eru æxli, sem mynda
hein sjálf, þ. e. æxlisbein (tumorbein) í stað ertnisbeins (reactiv
lieins), sem getur myndazt umhverfis bæði illkynja og góðkynja
beinaæxli. ' 4
Ekki eru meinafræðingar sammála um, bversu mikið af beini
þurfi að myndast, til þess að æxlið geti kallazt „osteogen“. Sumir
kalla öll æxli osteosarcoma, sem vottur af beini sést í, en aðrir
vilja, að beinmyndandi æxlisvefur sé í meirihluta til þess að bljóta
þetta nafn. Stundum sjást líka eyjar af brjóskvef eða bandvef, og
mætti þá kalla æxlin chondrosarcoma eða fibrosarcoma. En flest
æxli, sem vafi leikur á um nafngift, eru svo illa þroskuð (different-
ieruð), að nafnið skiptir raunverulega litlu máli, þar sem þau vaxa
öll hratt og mynda snemma meinvörp.
Flest osteosarcoma gera vart við sig milli 10 og 20 ára aldurs
og minnkar tíðnin síðan ört. Osteosarcoma í rosknu fólki á oftast
upptök sín í beinum með Pagets sjúkdóm eða myndast eftir geisla-
meðferð vegna annarra sjúkdóma. Sem dæmi má nefna osteosar-
coma í nærenda upparmsleggs eftir röntgengeislun við krabba-
meini í brjósti.
Osteosarcoma er algengara i körlum en konum og á oftast
upptök sín i metaphysis löngu útlimabeinanna.
Meðferð osteosarcoma er róttæk skurðaðgerð, ef henni verð-
ur við komið. Ef æxlið er í útlim, er aflimun nauðsynleg, en annars
staðar er skorið burt eins mikið af heilbrigðum vef umbverfis og
hægt er.
Geislameðferð er notuð, þegar skurðaðgerð er ekki fram-
kvæmanleg. Flest osteosarcoma eru lítið næm fyrir röntgengeisl-
um, og er sú meðferð því hálfgert örþrifaráð.
Horfur eru frekar slæmar, og af sjúklingunum frá Mayo
Clinic lifðu 19% fimm ár eftir aðgerð og 15% lifðu 10 ár. 2
Osteosarcoma í rosknu fólki með Pagets sjúkdóm í beinum
er mjög ískyggilegt, og deyja flestir sjúklinganna með meinvörp.
Chondrosarcoma
Chondrosarcoma nefnast æxli með yfirgnæfandi brjóskmynd-
andi vef. Flest eiga upptök sín í mjaðmagrind, rifjum og nærend-
um upparmsleggs og lærleggs. Þau eru algengari í körlum en kon-
um og eru langoftast í uppkomnu eða eldra fólki. Til dæmis kem-