Læknablaðið - 01.04.1978, Blaðsíða 101

LÆKNABLAÐIÐ
107
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafciag íslands- og L|r
Læknafcbg lícykjavikur U
64. ÁRG. — Apríl 1978.
ÖLDRUNARLÆKNINGAR OG HEILBRIGÐIS-
RJÓNUSTA FYRIR ALDRAÐA
Öldrunarlækningar eru ein yngsta sér-
greinin innan lyflækninga. Upphaf sérgrein-
arinnar má rekja til Bretlands skömmu eftir
síðustu heimsstyrjöld, en um það leyti fóru
hin sérstöku vandamál í sjúkraþjónustu fyrir
aldraða að knýja á með vaxandi þunga. Mik-
ill vöxtur hefur verið í sérgreininni þessi tæp
30 ár og nýtur hún nú þegar viðurkenningar
meðal nágrannaþjóða okkar á Norðurlöndum.
Öldrunarlækningar, eða GERIATRIA, er
skilgreind sem; ,,sú undirgrein almennra lyf-
læknrnga, sem fæst við klíniska, félagslega,
fyrirbyggjandi og læknanlega þætti sem máli
skipta til viðhalds heilbrigði og sjálfstæði
einstaklinga og annastveikindi og fötlun aldr-
aðs fólks“.(1) Markmið öldrunarlækninga er
að styðja einstaklinga til sjálfstæðrar til-
veru, sem lengst í eigin híbýlum og sem
minnst innan langdvalarstofnana. Þá er jafn-
framt reynt að breyta viðhorfi þjóðfélagsins
til elliumönnunar, í þá átt að hinn aldraði
dveljist sem lengst á eigin heimili í heima-
byggð sinni og stuðlað sé að því, að hann
sé eins virkur þar og unnt er.(-)
Ellisjúkdómar einkennast af margvíslegum
hrörnunareinkennum, sem koma skýrar í Ijós,
þegar bráða sjúkdóma ber að garði. Sjúk-
dómseinkenni eru oft óskýrari en hjá yngri
aldurshópum og koma stundum fram sem
rugl og óróleiki, sem oft lagast þegar við-
eigandi meðferð hefur verið beitt. Við þessa
fjölþættu sjúkdómsmynd bætist oft hægari
endurnýjun vefja og viðnámsþróttar saman
við erfiðar félagslegar aðstæður, sem geta
náð að hindra fullan bata hjá hinum aldraða.
Til þess að sérgrein öldrunarlækninga nýtist
eins og til er ætlast, þarf aðstöðu til bráða-
meðferðar og rannsókna, sérþjálfað endur-
hæfingarstarfslið og tengsl við heimilis-
lækna, heimahjúkrun, félagsráðgjöf, dag-
spítala, göngudeildir og langdvalarstofnanir.
Öldrunarlæknirinn er því aðeins einn hlekk-
ur í fjölþættri samstarfskeðju margra aðila
og stofnana.Til þess að samstarf takist, þurfa
allir þættir þess að vera virkir og segja má
til einföldunar, að samstarfskeðjan sé jafn-
sterk og veikasti hlekkurinn.þV)
Fegar illa er búið að heilbrigðisþjónustu
fyrir aldraða má greina „sjúkdómseinkennin"
meðal annars með því að almennir læknar
finna, að það reynist erfitt að koma þurfandi
fólki inná sjúkrahús, bráðaþjónusturúmin
breytast í langlegudeildir, biðlistar sjúkra-
húsanna lengjast og félagsmálastofnanir fyr-
ir aldraða verða fyrir æ meira álagi. Far sem
þessum vandamálum er hins vegar sinnt á
sómasamlegan hátt, verður ekki þörf á því
að halda bráðveiku fólki utan sjúkrahúsa
biðlistar hverfa og félagsmálastofnanir anna
sínu hlutverki.
í Bretlandi hefur sérgrein öldrunarlækn
inga vaxið óðfluga og í greinargerð frá breska
heilbrigðisráðuneytinu frá árinu 1976 er gert
ráð fyrir enn meiri vexti á starfssviði sér-
greinarinnar á næstu árum og áratugum.
Með því móti verði hægt að auka nýtingu
sjúkrarúma, stytta biðlista, fækka langdval-
arplássum og grípa fyrr til varnaraðgerða á
móti ótímabærri hrörnun hjá hinum aldraða.
(5) Þessi vöxtur sérgreinarinnar í Bretlandi
hefur aftur á móti haft í för með sér erfið-
leika við að fá þjálfað fólk til starfa við öldr-
unarlækningar og nýlega hefur nefnd á
vegum konunglega lyflæknaskólans í Lond-
on látið í Ijós áhyggjur af þeim sökum. Til
þess að koma í veg fyrir að öldrunarlæknar
einangrist um of frá öðrum sérgreinum að
menntun þeirra bíði hnekki af, er lagt til að
víðtækara samstarf verði tekið upp á milli
sérsviða lyflækninganna og að kennsla í öldr-
unarlækningum verði aukin fyrir læknanema
jafnt sem verðandi sérfræðinga í lyflækn-
isgreinum.C1)
Á íslandi hefur víða verið unnið gotí
starf í málefnum aldraðra en að undanförnu
hafa heyrst æ fleiri raddir, sem telja að þörf
sé enn frekari átaka. Nefna má sérstaklega
ritgerð þeirra félagsfræðinga Ásdísar Skúla-
dóttur og Ingibjargar G. Guðmundsdóttur við