Læknablaðið - 15.09.1986, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1986; 72: 191-8
191
Jón Jóhannes Jónsson, Helgi Óskarsson, Guðmundur Þorgeirsson, Gestur Þorgeirsson,
Ólafur Eyjólfsson, Þórður Harðarsson
SEGALEYSANDI MEÐFERÐ VIÐ BRÁÐRI
KRANSÆÐASTÍFLU
Arangur af meðferð hjá fyrstu þrjátíu og þremur íslensku sjúklingunum.
ÚTDRÁTTUR
Lýst er árangri af gjöf streptókínasa í háum
skömmtum í bláæð við bráðri krans-
æðastíflu. Fyrsti sjúklingurinn var með-
höndlaður í nóvember 1983, en uppgjörið
nær til ársloka 1985. Alls hafa 33 sjúklingar
fengið streptókínasa samkvæmt ákveðinni
meðferðaráætlun, þar af tveir tvívegis. Frá
upphafi einkenna að meðferð liðu að
meðaltali 138 mínútur. Samkvæmt klínís-
kum skilmerkjum opnaðist kransæð á nýjan
leik hjá 68% sjúklinga. Sá hópur hafði
stærra útfallsbrot og samdráttur hjarta-
vöðva þeirra á drepsvæði var betri við
hjartaþræðingu. Tilhneiging var í þá átt, að
þeir þyrftu síður hjartabilunarmeðferð og
starfshæfni væri meiri. Kransæð lokaðist á
nýjan leik hjá átta sjúklinganna (24%).
Smávægilegar aukaverkanir komu fram hjá
sjö sjúklinganna (20%) og einn þeirra fékk
margvíslegar blæðingar og hjartarof.
í völdum tilvikum bráðrar kransæðastíflu
er segaleysandi meðferð árangursrík.
INNGANGUR
Segaleysandi meðferð við kransæðastíflu, er
ekki alveg ný af nálinni. Fletcher og sam-
starfsmenn birtu fyrstu greinina um það efni
árið 1959 (1). í kjölfar þeirrar athugunar
voru gerðar nokkrar rannsóknir. Oftast voru
notaðir áþekkir skammtar af streptókínasa
og við aðra sjúkdóma, t. d. lungnarek.
Venjulega voru gefnar 250.000 einingar sem
byrjunarskammtur og síðan 100.000 einingar
á klukkustund í einn sólarhring (2). Á-
rangurinn var misjafn. Oftast virtist þó
sjúklingum, sem fengið höfðu streptókínasa,
farnast betur (2). Alvarlegar aukaverkanir
svo sem blæðingar og aukin tíðni hjartarofs
Frá Rannsóknastofu í meinefnafræði, lyfjadeild og röntgendeild
Landspítalans, lyfjadeild Borgarspítalans.
Barst ritstjórn 20/06/1986. Samþykkt og send í prentsmiðju
21/06/1986.
»ruptura cordis« drógu úr læknum kjarkinn
(2-5). Einnig voru þá miklar deilur um hvort
blóðseginn í kransæðinni væri orsök eða
afleiðing hjartadrepsins. Rökræn forsenda
meðferðarinnar var því dregin í efa. Viða-
miklar rannsóknir á áttunda áratugnum
leiddu síðan í ljós, að í langflestum tilvikum
er blóðsegamyndun undanfari og orsök
hjartadreps (6). Þá jókst áhugi lækna á sega-
leysandi meðferð á nýjan leik. Byrjað var að
gefa litla skammta af streptókínasa beint inn
í kransæð við hjartaþræðingu. Sýnt hefur
verið fram á g'agnsemi slíkrar meðferðar í
mörgum athugunum (7-9). Henni verður þó
ekki komið við-nema hjá litlum hópi þeirra,
sem fá hjartadrep. Fá sjúkrahús hafa aðgang
að hjartaþræðingarstofu allan sólarhringinn
með litlum fyrirvara. Breddin (10) benti
fyrstur manna á gjöf streptókínasa í háum
skömmtum í stuttan tíma. í fyrstu voru
gefnar 500.000 einingar á klukkustund, en
siðar hefur skammturinn verið aukinn í
1.500.000 einingar. Sú meðferð veldur ekki
eins langvarandi truflun á blóðstorkukerfinu
og langtímameðferðin, sem upphaflega var
notuð. (11).
Niðurstöður nokkurra slíkra rannsókna
hafa verið birtar. Æðin virðist opnast í
49-96% tilvika (12-15). Fylgikvillar hjarta-
dreps virðast minnka og lífslíkur á spítala
batna (16, 17). Flestar þessar athuganir hafa
verið gerðar á sérhæfðum deildum, þar sem
sjúklingarnir hafa fengið óvenjulega með-
höndlun auk streptókínasameðferðar. Til
dæmis hafa sjúklingarnir oft verið hjarta-
þræddir áður en streptókínasinn var gefinn
í bláæð og stundum endurtekið næstu
klukkustundirnar á eftir. Slík tilhögun er
nauðsynleg til að kanna nýtilkomna til-
raunameðferð. Hins vegar fæst ekki rétt
mynd af því hvernig meðferðin reynist á al-
mennum spítala, þar sem hún er framkvæmd
í sinni einföldustu mynd. í um það bil tvö og
hálft ár hafa þrjú af fjórum stærstu