Læknablaðið - 15.10.1989, Side 31

LÆKNABLAÐIÐ
299
upp úr því að fylgjast með einkennum og
ástandi sjúklingsins, jafnframt því sem
hann hugsanlega beitir öðrum aðferðum við
meðferðina samtímis. Þetta er gagnstætt því
sem á sér stað að því er varðar róandi lyf
og svefnlyf, þar sem samtalsmeðferð kæmi
mjög oft að gagni, en er varla stunduð í
gegnum síma innanbæjar svo nokkru nemi.
Aður hefur komið í ljós hér á landi, að
heilsugæslulæknar afgreiða 42% sjúklinga
með geðkvilla með símtali, en 31% sjúklinga
með aðra kvilla. Ennfremur lýkur yfir 80%
samskipta heilsugæslulækna við sjúklinga
með geðkvilla með lyfjaávísun (14). Til
samanburðar má nefna sænska rannsókn þar
sem 25% sjúklinga með svefntruflanir og
20% sjúklinga með aðrar geðtruflanir voru
afgreiddir í síma (15).
Skammtafjöldinn, sem ávísað er í hverjum
mánuði, helgast annars vegar af því sem
læknirinn telur heppilegast fyrir sjúklinginn
að nota og hins vegar af magni lyfja í
umbúðunum sem lyfsalar afgreiða og
greiðslu fólks fyrir lyfin. Hugsanlegt er að
umbúðir og greiðsluform skýri að hluta hve
tiltölulega fáir, sem er ávísað svefnlyfjum
og geðdeyfðarlyfjum, fá 30 SDS eða minna
á mánuði og hve hlutfallslega margir fá
meira en 90 SDS á mánuði. Reglur um
hámark benzódíazepínlyfja, sem ávísa má í
einu (16) geta leitt til þess, að sama manni
sé ávísað meiru en 30 SDS á mánuði með
því að hámarksskammti sé ávísað oftar en
einu sinni í mánuði. Þrátt fyrir þetta gefur
fjöldi þeirra sem fá þrjá lyfseðla eða fleiri á
mánuði fyrir róandi lyfjum og svefnlyfjum,
ásamt fjölda þeirra sem fær meira en 90
SDS á mánuði, sem svarar til meira en 30
mg af diazepam eða 1,5 mg af tríazólam
á dag (10), vísbendingu um hve margir
fái óvenju miklu ávísað af þessum lyfjum.
Skilgreindur dagsskammtur af tríazólam var
0,5 mg, en er nú 0,25 mg (17). Samkvæmt
niðurstöðum þessarar athugunar er algengi
þannig skilgreindrar ofnotkunar þó óverulegt.
Við samanburð á niðurstöðum þessarar
athugunar og á tölum um fjölda seldra
SDS á 1000 íbúa á dag (3) kemur í ljós,
að nokkuð vantar upp á að öll kurl komi til
grafar með því að sölutölumar í skilgreindum
dagskömmtum á 1000 íbúa em nokkm hærri
fyrir alla lyfjaflokkana nema róandi lyf.
Raunar hefði mátt búast við að þessi munur
væri enn meiri vegna þess að sölutölumar taka
til sjúkrahúsnotkunar lyfjanna líka, sem er
að sjálfsögðu verulegur hluti af notkuninni.
Lyf, sem sjúklingar fá afhent í göngudeildum
geðdeildanna, em talin með sjúkrahúsnotkun.
Ekki voru tiltækar tölur um þessa lyfjagjöf
frá þeim tíma sem þessi rannsókn tekur til,
en gera má ráð fyrir að þær séu svipaðar og
á árinu 1988. í göngudeildum fá sjúklingamir
aðallega sefandi lyf, en mjög lítið af róandi
lyfjum og svefnlyfjum. Væri þessari lyfjagjöf
bætt við ávísanimar sem sjúkrasamlagið
greiðir fyrir, má ætla samkvæmt notkuninni
á geðdeild Landspítalans að heildarmagn
geðlyfja sem utanspítalasjúklingar fá sé nálægt
fimm prósent meira en fram kemur samkvæmt
lyfseðlunum.
Ennfremur em sölutölumar fyrir allt landið,
en það dregur úr áðumefndum mun. Fyrri
rannsóknir hafa sýnt, að geðlyfjanotkun er
minni sums staðar úti á landi en í Reykjavík
(18). Ef einstakir lyfjaflokkar eru skoðaðir
sérstaklega em sölutölur sefandi lyfja
nærri því tvöfalt meiri en fram kemur
samkvæmt lyfseðlakönnuninni og sölutölur
geðdeyfðarlyfja em rúmlega þriðjungi
meiri, en hvort tveggja skýrist væntanlega
af því að notkun þessara lyfjaflokka er
miklum mun meiri inni á sjúkrahúsunum
en utan þeirra. Sölutölur svefnlyfja em
u.þ.b. 15% meiri en kemur fram samkvæmt
þessari lyfseðlakönnun, en sölutölur róandi
lyfja eru aftur á móti 10% lægri en í
lyfseðlakönnuninni.
Munurinn á notkun róandi lyfja í Reykjavík
og annars staðar skýrist ekki vegna þess að
tíðni taugaveiklunar, spennu og kvíðaeinkenna
sé minni annars staðar á landinu (19).
Sennilega skýrist hluti þessa mismunar af
því að mun fleiri íbúar höfuðborgarsvæðisins
en annars staðar á landinu hafa leitað
meðferðar vegna geðkvilla og af því að
flestir geðlæknar em starfandi í Reykjavík.
A öðmm Norðurlöndum hefur einnig komið
fram vemlegur munur í geðlyfjanotkun eftir
landshlutum (20, 21).
Við samanburð á niðurstöðum þessarar
rannsóknar og svipaðrar rannsóknar frá 1974
(1) kemur í ljós, að fjöldi SDS, miðað við
1000 íbúa sem ávísað var af sefandi lyfjum
og geðdeyfðarlyfjum, var mjög svipaður
1984 og 1974. Hins vegar var notkun róandi