Læknablaðið - 15.10.1989, Qupperneq 56

318
LÆKNABLAÐIÐ
maður sem af einhverjum ástæðum er
meðvitundarlaus verður ekki spurður álits á
því hvaða læknisfræðilegu ákvarðanir skuli
teknar. Mikið af Appleton-yfirlýsingunni
fjallar um það hvemig eigi að bregðast við
slíkum kringumstæðum, tala við ættingja eða
aðra sem hlut kunna að eiga að máli.
Annað líkanið líkist því er foreldri reynir
að stjóma unglingi. Þú gefur ákveðnar
fyrirskipanir og ætlast til að eftir þeim sé
farið. Dæmið getur verið um verulega veikan
sjúkling inni á sjúkrahúsi, sem fær einhverja
ákveðna meðferð og mælst er til að hann hlíti
henni. I þessu tilviki er um að ræða miklu
meira samstarf heldur en í fyrsta lrkaninu.
Þegar viðkomandi hressist og lifnar við þá
getum við farið yfir í þriðja líkanið, þar sem
vísað er til sjúklings sem fær sérfræðilega
aðstoð til að hjálpa sér sjálfur. Það líkan
tekur meira til sjúklinga utan sjúkrahúsa.
Fólk, sem almennt er frískt en getur átt við
langvinn eða minniháttar vandamál að stríða,
kemur á göngudeildir sjúkrahúsa og stofur til
sérfræðinga eða heimilislækna. í þessu dæmi
em samskiptin fremur fullorðinn andspænis
fullorðnum.
Vandamál sem upp hafa komið í tímans rás
stafa ekki síst af því að þjálfun lækna hefur
beinst mjög að fyrstu tveimur líkönunum,
og læknanemar hafa ekki fengið þjálfun
í mörgu öðru en að umgangast meira og
minna heilalaust eða heilaskaðað fólk eða fólk
sem hefur ekki fengið að taka þátt í neinum
ákvörðunum. Dæmi um þetta er gamla þýska
pýramídafyrirkomulagið, þar sem allir komu
stormandi inn í hvítum sloppum með lækninn
í fararbroddi og sjúklingar fengu bókstaflega
ekki að opna munninn eða hafa nokkuð með
það að gera sem fram fór á stofugangi. Að
nokkru leyti hefur þetta fylgt ákveðnum hluta
læknastéttarinnar allar götur síðan og átt
sinn þátt í því, hve erfitt hefur verið að færa
áherslumar yfir á þriðja stigið þar sem læknir
mætir sjúklingi sem fullorðinn andspænis
fullorðnum.
Sigurður hefur sérstöðu að því leyti að hann
umgengst sjúklinga á öllum þessum stigum.
Það em helst svæfingalæknar og aðrir sem
eingöngu fást við fólk á fyrsta stigi, sem em
án alls samstarfs við sjúklinga. Mitt starf er á
öndverðum póli. Ég sinni yfirleitt fólki sem
er fullfært um að taka ákvarðanir. Það er
örsjaldan sem ég þarf að beita mér til þess
að ýta mínum ákvörðunum að.
En mér líst ekki vel á það að kenna siðfræði
snemma í læknadeild, áður en nemendur em
famir að meðhöndla sjúklinga og em meira
og minna að læra um líffæri eða lífefnafræði.
Það yrði ansi þurr ítroðsla. Kennslu í siðfræði
verður að vera hægt að tengja við það nám
sem nemendur eru í þá stundina. Kannski er
brýnast að kenna kennurunum meira um þessi
mál.
Björn: Gæti ekki verið stuðningur að vísa
jafnframt á kennslu- og fræðibækur. Ég
hef hér til dæmis bók eftir Beauchamp &
Childress þar sem ýmis sjúkdómstilvik em
rædd læknisfræðilega og siðfræðilega. Þetta
eru ekki nema 300 blaðsíðna bók og varla
mikið mál fyrir læknastúdenta.
Lbl.: Er ef til vill illmögulegt að kenna
siðfrœði?
Eyjólfur: Eitt er að kenna siðfrœði, annað að
innræta siðferði. I stríðni segi ég stundum
við kollega mína, að hafi kennsla í siðfræði
þá forsendu að hún bæti mennina, þá hljóti
siðfræðingar að vera bestir allra vegna þess að
þeir kunni siðfræðina öðrum betur! Kennsla í
siðfræði er engin töfraformúla sem leysir allan
vanda. En ég tel líklegt að menn taki fremur
siðferðilega réttar og skynsamlegar ákvarðanir,
hafi þeir þjálfun í að hugsa um þessi efni og
hafi tamið sér að greina á milli fyrirbæra sem
máli skipta. Að því leyti held ég að fræðin
geti verið til gagns. En ég legg áherslu á
að kennsla í siðfræði er engin hókus-pókus-
formúla og þess ber að gæta að ofmeta hana
ekki.
RÉTTINDASKRÁ SJÚKLINGA
Björn: í Bandaríkjunum fyrirfinnst
réttindaskrá sjúklinga eða »Patient’s Bill of
Rights«. Mætti ekki gera ámóta réttindaskrá
sjúklinga hér á landi, sem lægi frammi eins
og upplýsingabæklingar Tryggingastofnunar?
Hefur þetta komið til tals hjá læknum hér
eða er þetta dæmigert bandarískt fyrirbæri,
ef til vill tengt því hve mikið mál það er ef
mönnum verður eitthvað á í starfi? Á þetta rót
að rekja til þess að bandarískir læknar óttast
málssóknir eða er þetta af göfugri hvötum og
virkilega að því stefnt að virða réttindi manna