Læknablaðið - 15.10.1989, Blaðsíða 58

320
LÆKNABLAÐIÐ
Björn: Mér finnst mikilvægt að gera
greinarmun á líknardauða í upprunalegri
merkingu, að leggja líkn við þraut, og
líknardrápi, þar sem ásetningur er beinlínis
að stytta lífið. Svíar er famir að nota
hugtakið »Euthanasia« einungis í þessari
þröngu merkingu, þar sem við tölum um
virkt líknardráp. Það sé ekki líknardráp að
leyfa sjúklingi að deyja í friði. Það sé ekki
líknardráp að gefa sjúklingi kvalastillandi lyf,
þótt þau hafi í för með sér að sjúklingurinn
deyi fyrr en ella. Þama sé í raun ekki
um siðfræðileg álitaefni að ræða, heldur
réttmæta læknisfræðilega meðferð sem sýni
sjúklingnum fulla virðingu.
Eyjólfur: Mér virðist sem menn vilji gera mun
á virku líknardrápi og því að leyfa að deyja,
en getur ekki verið erfitt að greina þama á
milli? Hvað með sjúkling sem lifir vegna þess
að hann er í sambandi við eitthvert tæki og
málið snýst um að kippa tækinu úr sambandi
þegar öll von er úti? Er þá um að ræða virkt
líknardráp? Hliðstæð spuming vaknar þegar
um er að ræða að hætta að gefa eitthvert lyf.
Það gæti virst óvirk athöfn vegna þess að
einhverju er hætt, en er í raun fullkomlega
hliðstætt því að kippa tækinu úr sambandi.
Leifur: Þegar læknir gefur verkjalyf, þá
snýr spumingin um það hvort hann gefur
nokkmm milligrömmum meira eða minna
fyrst og fremst að honum sjálfum. Hann
verður að sannfæra sjálfan sig um að hann
geri þetta vegna þess að sjúklingnum líður
svo hræðilega illa, en ætlunin sé ekki að stytta
honum aldur. Sjálfsagt koma alltaf upp atvik
sem erfitt er að skilgreina nákvæmlega.
Eyjólfur: Er einhver siðfræðilegur munur á
því að kippa öndunarvél eða öðm ámóta tæki
úr sambandi eða gefa sprautu sem leiðir til
endanlegs dauða þess sem þegar er ömgglega
dauðvona?
Sigurður: Þetta kemur inn á hvort eilíflega
eigi að taka fram fyrir hendumar á náttúmnni.
Það sem ég nefni virkt líknardráp er að
beita læknisaðferð til þess að stytta lífið.
Að aftengja öndunarvél er að hætta að gera
eitthvað sem framlengir lífið. í því tilfelli er
það augljóslega vélin, sem viðheldur lífinu,
sjúklingurinn getur ekki lifað án hennar.
Viðurkennd aðferð erlendis til að úrskurða
um dauða er heilaritun. Ef ritið sýnir enga
heilastarfsemi þrjá daga í röð er sjúklingurinn
úrskurðaður látinn. Hjartað er öðmvísi líffæri.
Það getur haldið áfram að slá þótt lífið sé
raunvemlega búið. Lendi ég í því að sinna
sjúklingi sem legið hefur sólarhringum saman
í öndunarvél og staðfest hefur verið með
þessum aðferðum að hann sé óafturkræft
dáinn, þá á ég ekki í miklum siðfræðilegum
erfiðleikum að taka þátt í ákvörðun um að
stöðva rafmagnið til þessarar vélar. Ég álít
þetta ekki sambærilegt því að gefa sjúklingi
einhvers konar lyf eða aðhafast eitthvað sem
stöðvar líf hans. Fyrir mér er þessi munur
skýr.
Eyjólfur: Ég skil þennan mun, en ég á svolítið
erfitt með að skýra muninn á því að gera
og gera ekki. Ég tek sem dæmi að vera á
bjargbrún og halda í höndina á manni sem
hangir þar framaf. Ef ég sleppi þá kann
einhver að segja að ég hafi gert eitthvað virkt,
ég læt manninn falla. Eins gæti einhver sagt
að með því að sleppa, hafi ég einfaldlega hætt
að halda, sem sé fullkomlega óvirk athöfn:
ég hafi ekki gert neitt, heldur bara hætt að
gera eitthvað. Svo virðist sem hægt sé að lýsa
einum og sama verknaðinum á ólíkan hátt,
annars vegar sem því að gera eitthvað, hins
vegar sem því að láta eitthvað ógert. Getur
hugsast að munurinn á því að stytta lífið og
hœtta að framlengja það sé stundum öðru
fremur munurinn á því hvemig við kjósum
að lýsa hlutunum? Annars vegar með því að
verið sé að gera eitthvað og hins vegar sem
eitthvað sé látið ógert. Tilhneigingin virðist
sú, að sé eitthvað látið ógert, þá megi ganga
talsvert langt, en ekki sé eitthvað gert sem
hægt er lýsa sem virkri athöfn.
Sigurður: Munurinn er kannski sá að þú ert
að tala um að viðhalda einhverju sem ég kalla
ekki líf. Ef við höldum okkur við sjúklinginn
í öndunarvélinni þá er ég ekki að tala um að
viðhalda lífi. Heilaritið hefur verið flatt í þrjá
daga og öll merki um að þama verði aldrei
líf. Þótt hjartað slái er það að mínu mati ekki
nægilegt til að skilgreina manninn lifandi.
Björn: Mér virðist þetta ekki ósvipað því,
þegar læknir undirritar dánarvottorð. Það
að taka tækið úr sambandi er nokkurs konar
undirritun á dánarvottorði. Það er staðfesting
á því að maðurinn er skilinn við, þannig
er ekki um að ræða dráp með einum eða
öðmm hætti. í sambandi við þetta kemur
umræða um heiladauða, hver dánarmörk séu.