Læknablaðið - 15.03.1990, Blaðsíða 6

132
LÆKNABLAÐIÐ
og kennitala var fundin í manntölum eða
íbúaskrám.
Geislameðferðin var gefin á fjórum dögum,
ein geislun á dag á eitt af eftirtöldum svæðum,
á hnakkann, hvirfilinn og hægri og vinstri hlið
hársvarðar. Geislaskammturinn var um 3,5 Gy
á hvert svæði. Við meðferðina misstu börnin
hárið. Yfirleitt læknuðust sjúklingamir eftir
þessa meðferð en í einstöku tilfellum þurfti að
endurtaka hana.
Aðferðir og geislaskammtar virðast í samræmi
við það sem tíðkaðist erlendis á þessum
tíma (11). Ymsir rannsóknarhópar hafa
fengist við að meta þann geislaskammt, sem
skjaldkirtill varð fyrir við geislameðferð vegna
sveppasýkingar í hársverði með því að setja
upp líkan af því hvemig meðferðin var gefin
og framkvæma síðan viðeigandi mælingar.
Niðurstöður sýna að geislaskammtur í
skjaldkirtil var innan við 0,09 Gy (12,13).
Einnig kom þá í ljós að ytri hluti heilans fékk
yfir 1,0 Gy við þessa meðferð.
1 hópi 2 voru böm sem fengu geislameðferð á
höfuð, háls eða efri hluta bols á tímabilinu
1931 til 1950 vegna annarra sjúkdóma
en sveppasýkingar í hársverði. Ekki
fundust upplýsingar um börn í hópi 2, sem
fengu meðferð á árunum 1920 til 1930.
Geislaskammtar til ákveðins líffæris eru
verulega háðir fjarlægð frá meðferðarstað
(minnka með fjarlægðinni í öðru veldi).
Því var rannsóknin takmörkuð við þau böm
sem höfðu fengið meðferð á höfuð, háls
og efri hluta bols. Hjá þessum hópi var
geislameðferðin mjög mismunandi og erfitt að
meta geislaskammta til einstakra líffæra. Þau
böm sem fengu geislun á hálsinn t.d. vegna
útvortis berklasýkinga fengu verulega hærri
skammta á skjaldkirtil en þeir, sem fengu
geislameðferð á hársvörð.
Nýgengistölur um krabbamein á Islandi eru
til frá 1955 (14) og var væntigildi (expected)
á nýgengi fyrir rannsóknarhópinn reiknað út
frá þeirn upplýsingum ásamt aldursdreifingu
sjúklinganna. A þennan hátt má reikna
bæði áætlað heildarnýgengi krabbameina og
nýgengi einstakra krabbameina fyrir þá sem
fengu geislameðferð.
Með samanburði á skrá yfir einstaklingana
sem höfðu fengið geislameðferð og
krabbameinsskrárinnar fengust upplýsingar
Table I. Cancer types among irradiated children.
Cancer type ICD7 Number of patients
Group 1
Stomach cancer 151 3
Lung cancer 160 1
Breast cancer 170 1
Cervix cancer 171 1
Prostatae cancer 177 1
Skin cancer 191 2
CNS tumours 193 4
Thyroid cancer 194 1
Lymphoma 200 1
Multiple Myeloma 203 2
Group 2
Lip cancer 140 1
Rectum cancer 154 1
Bladder cancer 180 1
Thyroid cancer 194 1
um hversu margir úr rannsóknarhópnum fengu
krabbamein frá árinu 1955 til ársins 1987 og
hvaða tegund krabbameins unt var að ræða.
Þessi aðgerð var ekki möguleg fyrir sjúklinga
sem voru dánir fyrir 1955 og teljast þeir því
ekki með. Reikningar á nýgengi (observed)
fyrir rannsóknarhópinn byrja því árið 1955
og ná til 1987. Reikningamir voru gerðir
með hjálp BMDP tölvuforrits (15). Vikmörk
fyrir hlutfallslega áhættu (relative risk) voru
reiknuð samkvæmt Haenszel og félögum. (16).
NIÐURSTÖÐUR
Rannsóknin nær til 161 barns. í hópi I eru
116 börn en í hópi 2 eru 45 börn.
AIls fundust skýrslur um 117 börn í hópi 1.
Eitt barnanna dó úr berklum fyrir 1955 og er
það því ekki með í rannsókninni. í hópnum
voru 63 drengir og 53 stúlkur. Meðalaldur
við meðferð var 8,9 ár. Yngsta barnið var 2
ára og það elsta 15 ára. Á árunum 1920-1930
fengu 78 böm meðferð, 23 börn á árunum
1931-40 og 15 böm á árunum 1941-50. í
árslok 1987 voru 28 einstaklingar látnir, þar af
8 úr krabbameini samkvæmt dánarvottorðum
Hagstofu Islands. Krabbamein hafði greinst
hjá 17 einstaklingum (tafla I). Eins og sést
í töflunni greindist einn sjúklingur með
skjaldkirtilskrabbamein og 4 einstaklingar
með heilaæxli, þar af 3 með himnuæxli
(meningioma). Húðæxlin voru bæði í andliti
(flöguþekjukrabbamein).