Læknablaðið - 15.03.1990, Blaðsíða 52

172
LÆKNABLAÐIÐ
að lagningu vatnsveitu Reykjavíkur en
Guðmundur Bjömsson, þó ekki ætti hann
frumkvæði að lokun Móakotslindar.
Það skiftir kannske litlu 1989 hver mokaði
ofan í þennan pytt 1906. En nú er mikill siður
að vitna í Ara og hafa það sem sem satt er.
04.10.1989
Bjami Jónsson, dr. med.
SVAR VIÐ BRÉFITIL BLAÐSINS
Þakkir fyrir tækifærið til að koma fram
skýringum við athugasemd sem dr. Bjami
Jónsson hefur gert við sagnfræðilegt atriði í
ritgerð minni, er birtist í 7. tbl. Læknablaðsins
1989, og varðar aðdraganda vatnsveitunnar í
Reykjavík.
Fyrst er þar til að taka, að umræddri málsgrein
var ætlað að minna á að læknavísindin búa
oft yfir þeirri þekkingu og þeim aðferðum,
sem duga til að sannfæra efagjama um að
samband sé að ræða milli heilsufars fólks og
gæða umhverfisþátta (hér drykkjarvatns).
Þegar ég athuga heimildir mínar betur (sem
ég vitnaði í eftir minni), sé ég að mér hafa
orðið á þau mistök að segja að það hafi verið
Guðmundur Bjömsson sem gerði kortið, sem
sannfærði menn um að taugaveikifaraldurinn
haustið 1906 ætti rætur að rekja til vatnsins í
Móakotslind. Það var Matthías Einarsson sem
gerði kortið og biðst ég velvirðingar á þessum
mistökum.
Hitt er aftur á móti ljóst að Guðmundur
Bjömsson var ámm saman helsti
baráttumaðurinn fyrir því að vatnsveitan yrði
lögð.
Knud Zimsen segir svo frá þessu í bókinni
»Ur bæ í borg« í kaflanum Eldheitur
talsmaður vatnsmálsins: »Þessi maður
var Guðmundur Bjömsson þáverandi
héraðslæknir. Barátta hans stóð sleitulaust þau
sex ár sem hann var í bæjarstjóm« (bls. 84).
Bjama Jónssyni virðist nokkuð í mun að gera
lítið úr tregðu í bæjarstjóminni í framgangi
vatnsmálsins og nefnir þar til að Knud minnist
ekki á það í bók sinni að bæjarstjóri legðist
gegn lokun Móakotslindar haustið 1906.
Þetta er þó ekki að undra því þegar hér var
komið sögu, var komið að lokaþættinum í
baráttunni fyrir vatnsveitunni og tengslin sem
kortið benti á að upptök taugaveikinnar mætti
rekja til slæms vatns í Móakotslind átti stóran
þátt í að sannfæra efasemdarmenn.
Þó ég ætli alls ekki að blanda mér í túlkanir
á hlut einstakra lækna í þeim þætti sögu
læknavísinda á Islandi, sem baráttan við
taugaveikina var (starfssvið og viðfangsefni
mitt í ritgerðinni er skipulagsfræði), vil ég
þó benda á að Knud Zimsen bregður upp
jákvæðari mynd af skilningi Guðmundar
á taugaveikimálinu en Matthías gerir í
tilvitnuninni sem Bjami birtir í bréfi sínu. Hik
Guðmundar í Móakotsmálinu virðist tengjast
óvissu um smitleið, í þessu tilfelli: jarðefni
eða vatn - en bendingu kortsins á þessa lind
dró hann ekki í efa eftir að hún var komin
fram.
I fyrirlestri Guðmundar í Iðnó árið 1903
kemur fram að hann skildi vel að brunnamir
voru varasamir. Hann segir t.d. »...erfitt (er)
að búa svo um brunnana að vatnið spillist
ekki og sóttkveikjur komist í það« (K.Z.
bls. 91), enda lét hann loka vatnsbóli sem
héraðslæknir í Reykjavík, og eftir lokun
Móakotslindar var vatnsbólunum lokað einu
af öðm enda var heilnæma vatnið nú að koma
til bæjarins, fyrir baráttu Guðmundar, öðrum
mönnum fremur.
Knud Zimsen fer mjög viðurkennandi orðum
um framgöngu Guðmundar í vatnsmálinu í
endurminningum sínum. Hann endursegir
rökfærslu hans á bls. 86: »Litlu vatni fylgir
óþrifnaður. Vondu vatni fylgja sjúkdómar....
Þess vegna er taugaveiki, magasjúkdómur og
ýmsir aðrir kvillar landlægir í höfuðstaðnum...
Slíkur var boðskapur Guðmundar Bjömssonar,
þessi var mergurinn í ræðum hans og skrifum
um vatnið«.
Með þökk fyrir birtinguna,
Trausti Valsson