Læknablaðið - 15.03.1990, Blaðsíða 8

134
LÆKNABLAÐIÐ
greindust var 38 ár. Sambærilegur tími fyrir
heilaæxlin og húðkrabbameinin í andliti var
46 og 43 ár. Báðir einstaklingarnir sem fengu
skjaldkirtilskrabbamein eru á lífi 19 og 21 ári
eftir greiningu.
Dánartíðni í rannsóknarhópnum er ekki
marktækt aukin. Hlutfallsleg áhætta 1,3,
95% vikmörk, 0,9 og 1,8. Þrjátíu og þrír af
161 voru látnir í lok athugunartímabilsins en
miðað við aldur og kyn hefði mátt búast við
að 25 væru látnir og 27% af þeim sem eru
dánir, létust vegna krabbameins.
UMRÆÐA
Eins og áður sagði var tilgangurinn með
þessari rannsókn að kanna áhrif geislunar á
nýgengi skjaldkirtilskrabbameins á Islandi.
I ritgerð sinni um skjaldkirtilskrabbamein
á Islandi, sem náði yfir tímabilið 1940-64,
fundu Williams og félagar eitt tilfelli, sem
fékk geilameðferð vegna þrymlabóla (acne) í
andliti áður en krabbameinið greindist (17).
I þessu uppgjöri fundust tveir einstaklingar
með skjaldkirtilskrabbamein, sem höfðu fengið
geislameðferð á bamsaldri. Þótt um aukningu
hafi verið að ræða (hlutfallsleg áhætta 2,9)
var hún ekki marktæk en þess ber að geta að
hópurinn sem meðhöndlaður var hér á landi
var lítill. Þar sem athugunin nær til fiestra
bama sem fengu geislun á ofangreindum
þremur áratugum hefur þessi meðferð
væntanlega haft lítil áhrif á heildamýgengi
skjaldkirtilskrabbameins á Islandi.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að börn,
sem fengu geislameðferð vegna góðkynja
sjúkdóma á höfði, hálsi eða efri hluta bols eru
í aukinni áhættu að fá skjaldkirtilskrabbamein
(18). Hvað varðar sams konar meðferð
á hálsi hjá fullorðnum einstaklinguni þá
hefur verið lýst aukinni tíðni krabbameina í
skjaldkirtli (19). Þetta er þó minna rannsakað
en geislameðferð meðal bama en hættan
á krabbameini er líka álitin minni hjá
fullorðnum. Það er ekkert sem bendir til
að geislameðferð meðal fullorðinna vegna
góðkynja sjúkdóma hafi verið meira stunduð
hér á landi en í nágrannalöndum okkar.
Af öðrum geislagjöfum sem ætla má að
Islendingar hefðu getað orðið fyrir má nefna
gegnumlýsingar, isótópa og geimgeislun.
Gegnumlýsingar vegna berkla gáfu geislun til
skjaldkirtils en þó í lágum skömmtum. Það
hefur verið lýst tilfellum, sem hugsanlega
hefði mátt rekja til þess að sjúklingar voru
gegnumlýstir á bamsaldri, en sé um auknar
líkur að ræða eru þær mjög litlar (20).
Geislavirkt joð hefur lengi verið notað
til greiningar á sjúkdómum í skjaldkirtli.
Við þessa rannsókn fær skjaldkirtill
ákveðinn geislaskammt sem er hlutfallslega
nokkuð hár en tíminn sem skjaldkirtillinn
verður fyrir geisluninni er lengri en við
röntgengeislun. Það er ekki talin aukin tíðni
á skjaldkirtilskrabbameini hjá sjúklingum sem
hafa farið í þessa rannsókn (21). Geislavirkt
úrfelli eftir kjarnorkutilraunir stórveldanna og
geimgeislun sem álitin er vera kringum 0,0003
Gy á ári hefur ekki mælst hærri á íslandi en í
öðrum löndum Norður Evrópu (22).
Það verður því að teljast ólíklegt að geislun
geti skýrt háa tíðni skjaldkirtilskrabbameins
hér á landi og verður að leita að orsökinni
annars staðar.
Krabbamein í skjaldkirtli, sem rekja má til
geislunaráhrifa hafa sýnt svipaða hegðun og
önnur skjaldkirtilskrabbamein (23, 24). Það
sem helst skilur þau frá öðrum meinum er að
þau eru oftar á mörgum stöðum í kirtlinum
við greiningu.
í fiestum rannsóknum þar sem athugað
hefur verið samband geislunar og
skjaldkirtilskrabbameins hefur tíminn milli
geislunar og krabbameinsins verið áætlaður
um og yfir 20 ár (18, 25). Því má ætla að
áhrif geislunar á skjaldkirtil séu að mestu
komin fram í þessum sjúklingahópi þar sem
athugunartíminn er orðinn yfir 37 ár hjá öllum
og upp í 67 ár. Þó hefur komið fram í öðrum
rannsóknum að áhættan helst aukin allt lífið
(19). Eins og kemur fram f niðurstöðum var
tíminn frá meðferð til greiningar að meðaltali
38 ár í þessari rannsókn.
I spítalauppgjörum frá Bandaríkjunum er
getið um að allt að 40% þeirra sem greindust
með skjaldkirtilskrabbamein hafi sögu um
geislameðferð á bamsaldri (23) og gerðar eru
hópskoðanir á fólki sem vitað er um að hafi
fengið geislameðferð á bamsárunum. Skýring
á því af hverju þetta hlutfall er mjög lágt á
íslandi getur verið í fyrsta lagi að börn hafi f
minna mæli verið meðhöndluð með geislum