Læknablaðið - 15.03.1990, Page 51

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 171-2
171
Bfiéf tiL BLacísins
Ég var að fá Læknablaðið, 7. tbl. 75. árg.
Eru þar tvær greinar nokkuð ólíkar því, sem
eru að jafnaði í því blaði. Snemma í fyrri
greininni - á bls. 228 - segir svo:
»Dœmi um íslenskt afrek af þessu tagi er
þegar Guðmundur Björnsson lœknir sýndi
fram á að uppkoma taugaveiki í Reykjavík
1906 tengdist mengun í ákveðnum vatnsbólum
(2). Kortlagði Guðmundur hvar tilfelli komu
upp og fékk síðan - eftir mikil átök við
bœjarstjórn - því fram komið að þessum
vatnsbólum var lokað.«
Vjsar greinarhöfundur í bók Knuds Zimsens
»Ur bæ í borg« og Zimsen vitnar til
Matthíasar Einarssonar um lokun vatnsbóls
1906. Knud Zimsen var í forystuliði þeirra,
sem börðust fyrir vatnsveitu í Reykjavík
frá upphafi, en því máli var fyrst hreyft í
bæjarstjóm 1902, þó taugaveikifaraldurinn
1906 hafi kannske orðið til þess að hafist var
handa.
í Læknablaðinu, 6.tbl. 32. árg. 1947, er
grein eftir Matthías Einarsson um upptök
taugaveikifaraldurs 1906. Þar segir:
»Allt það helzta, um þessa miklu sótt, skrifaði
eg hjá mér, þegar er hún var um garð gengin,
í febr. 1907.«
Hann telur upp vatnsból fyrir ofan læk og
segir síðan:
»Var sœmilega frá þessum vatnsbólum gengið.
Steinlím hleðsla, timburþak yfir og vatnsdœla í
(póstur).
Oll voru þessi vatnsból, nema Móakotslindin,
þannig sett, að þau voru allfjarri húsum, svo
ekku var mikil hætta á að skolp eða annar
óþverri rynni að þeim. Hvað Móakotslindina
snertir, þá voru peningahús og salerni rétt
austan við hana, ofar í hallanum og veitti ég
því athygli, þegar ég athugaði vatnsbólin, eftir
að taugaveikin tók að magnast, að sprungur
voru miklar í brunnhleðslunni.
Vakti ég nú máls á því við héraðslœkni,
Steingrím Matthíasson og landlœkni Guðmund
Björnsson, að þarna gœti verið uppspretta
sóttarinnar, en þeir töldu það ólíklegt, þetta
vœri venjuleg haust-taugaveiki, öllu magnaðri
þó en venjulega gerðist.
Eg spurðist nú fyrir hjá öllum
taugaveikissjúklingum, sem ég stundaði, í
hvaða vatnsból vatn vœri sótt til heimilisins,
og kom í Ijós að alls staðar var vatnið sótt í
Móakotslind.
Fór ég nú enn og náði tali af landlœkni og
héraðslœkni, en þeir sátu við sinn keip. Varð
ég því að fara betur á stúfana og fór nú í
hvert það hús í hverfinu, er taugaveiki var
í, og spurðist betur fyrir um vatnsból. Kom
enn í Ijós það sama, því að undanteknum
þremur heimilum við Laugaveg og einu við
Grettisgötu, sóttu öll smituðu heimilin vatn í
M óakotslindina.
Að þessu loknu gerði ég þegar í stað kort
yfir svœðið, er sóttin gekk um, og merkti þar
heimili þau, er veikin var á og sjúklingafjölda
á hverju heimili. Merkti ég heimilin á
mismunandi hátt á kortinu, eftir því hvort
þau sóttu vatn í Móakotslind, Barónspóst eða
önnur vatnsból.
Sýndi ég nú landlœkni og héraðslœkni kortið,
og tjáði nú ekki í móti að mœla. Var þá
Móakotslind lokað hœgt og hljóðalaust þann
16. des 1906.
Ekki nefnir Matthías bæjarstjóm á nafn í grein
sinni.
Knud Zimsen var nákunnugur þessum málum
frá upphafi. Hann hefir skráð ítarlega frásögn
um vatnsveituna í bók sína »Úr bæ í borg« og
er kafli um lokun Móakotslindar á bls. 107-10.
Ekki minnist hann á það þar að bæjarstjóm
hafi lagst gegn lokun lindarinnar og ekki er að
sjá að sú stjóm hafi komið nálægt því máli.
Þó Guðmundur Bjömsson væri ekki trúaður
á óhollustu þessa vatnsbóls var hann engu að
síður skeleggur baráttumaður fyrir vatnsveitu í
bæinn, og nokkmm ámm fyrr hafði hann látið
loka menguðu vatnsbóli á Selstúnum.
Líklega á enginn einn maður meiri hlut