Læknablaðið - 15.03.1990, Blaðsíða 38

158
LÆKNABLAÐIÐ
35-44 ára kvenna með part í efri gómi og
4,2% með part í neðri gómi.
Af þeim sem eldri voru en 65 ára var
partaeign ókyngreint 4,6% í efri gómi og
5,1% í þeim neðri. Hjá Haakanson var
partaeign helmingi hærri meðal 54-55 ára
kvenna, en verður svo helmingi algengari
meðal 55-60 ára karla (8, 14). Sænskar
rannsóknir frá 1970 sýndu, að 31% 58-68 ára
einstaklinga þörfnuðust tannparta (38). Vart
mun þörfin minni hérlendis.
Þær konur, sem haldið hafa tönnum sínum,
eru að jafnaði betur tenntar en karlamir
samkvæmt mörgurn könnunum. Þær eru einnig
duglegri að leita sér hverskonar lækninga (1,
8, 14, 16, 17). Það hefur komið fram í ýmsum
könnunum, að karlar hafi fleiri óviðgerðar
tennur en konur, enda fleiri karlar gjarnan
lengur með einhverjar tennur (11, 14, 16,
39). Þetta kann þó aðeins að benda til þess,
að karlar sætti sig fremur við verri tennur og
lélegra útlit.
Fleiri tennur þurfa ekki í öllum tilvikum að
þýða fleiri »góðar« tennur. Bent hefur verið á,
að einstaklingar nteð fáar slæmar tennur séu
raunverulega svo gott sem tannlausir og að
skilin milli tenntra og tannlausra séu afar óljós
í þessu tilliti (40, 41). Ekki voru aðstæður til
þess að meta gervitennumar hjá Hjartavernd,
en sænsk rannsókn frá 1970 sýnir að 56%
Svía 58-68 ára þörfnuðust gervitanna (38).
Sé tekið mið af aldri gervitannanna og öðrum
athugunum, sem hérlendis hafa verið gerðar er
eðlilegt að álykta að þörfin hér sé mikil (tafla
IV).
Hærri tíðni tannleysis hjá konum kemur hér
ótvírætt í ljós, sé borið saman við karlana.
Ekki kemur þetta á óvart enda hefur sú
niðurstaða fengist úr mörgum rannsóknum, en
vekur óneitanlega þá spurningu, hvort tannáta,
eða aðrir sjúkdómar, er leiða til tannmissis
séu algengari meðal kvenna (1, 2, 8, 11, 14,
16, 39). Einnig kann að vera, að þar sem
konur leita fremur til tannlækna en karlar sé
algengara að lélegar tennur séu dregnar úr
þeim.
Tannlæknar hafa lengi vitað, að fjöldi
Islendinga notar gervitennur mun lengur
en æskilegt er, enda kemur það berlega
fram í þessari könnun, þar sem meðalaldur
gervitannanna var yfir 12 ár, sem er áþekkt
fyrir bæði kynin (1).
Einnig kom í ljós, að algengast er að konurnar
eignist á lífsleiðinni tvennar til þrennar
gervitennur, femar er sjaldgæfara og fleiri
heyra undantekningum til. Þama kemur og í
ljós að þær skifta oftar um tennur en karlamir,
sem er í samræmi við þá niðurstöðu annarra
kannana, að konur eru duglegri að leita sér
lækninga (1). Eins og við mátti búast hafa
þessar reykvísku konur oftar endumýjað
gervitennur sínar og einnig eignast fleiri góma
en landsúrtak þeirra Guðjóns Axelssonar og
Castleberrys gefur til kynna (8).
Tafla III sýnir dreifingu tanna, tannleysis og
lausra tanngerva. Þar sést meðal annars að
tannleysi er algengara í efra gónti, og að
gervitennur eru oftar smíðaðar á móti eigin
tönnum í neðra gómi en öfugt.
Eigið mat einstaklinganna á gervitönnum
sínum sýndi, að 78,7% töldu efri góm góðan,
en aðeins 61,4% voru sama sinnis með þann
neðri. Rise auk annarra hefur komist að
svipaðri niðurstöðu (17). Helstu kvartanir
eru um lausa góma. Lang flestar konurnar
kvarta undan losi á neðri gómi 24,4%, en
11% yfir losi á þeim efri. Þá kvarta 18%
undan særindunt í neðri gómi en rúm 6%
undan þeim efri. Öll neikvæð einkenni eru
mun tíðari vegna neðri góms en þess efri.
Þessar niðurstöður voru mjög svipaðar því
sem gerðist hjá körlunum (1).
Rúmlega 33% segjast þrífa gervitennumar
daglega, tæp 39% tvisvar á dag og yfir
25% oftar. Varlegt kann að vera að treysta
niðurstöðu þessarar spumingar, þar eð fólki
hættir gjarnan til að lagfæra svarið að því,
sem það telur að sé æskilegt (14, 42). Aðeins
0,8% segjast eingöngu þrífa gómana af og til.
Borið saman við karlana má ætla að konurnar
þrífi gervitennur sínar almennt mun betur.
Ef dæma skal af þessu, þá hlýtur munnhirða
íslenskra kvenna, a.m.k. þeirra er ggnga með
gervitennur að vera með miklum ágætum.
Ofangreindar niðurstöður benda til þess, að
ástandið hafi batnað töluvert síðan 1962, eins
og raunar aðrar hliðstæðar rannsóknir, sem
gerðar hafa verið hér á landi sýna (1-8).
Ef íslendingar hyggjast hins vegar nálgast
takmark Alþjóða heilbrigðismálastofnunarinnar