Læknablaðið - 15.08.1992, Síða 57

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 263-6
265
læknum sjúkdóma í dag, sem voru ólæknandi
fyrir nokkrum árum síðan og fyrir vikið
hefur almenningur mikla trú á »lausnum«
heilbrigðiskerfisins.
En við höfum fjarlægst dauðann, sem er þó
óhjákvæmilegur hluti af lífi hverrar manneskju
og verður ekki umflúinn. Dauðinn getur ekki
flokkast undir mistök, en ótímabær dauði getur
hins vegar verið það.
Hvað er þá liœgt að gera fyrir fólk,
sem stendur frammi fyrir ótímabœrum
skyndidauða?
Heilbrigðisstarfsfólki getur fundist, að það
hafi gert allt fyrir sjúklinginn, sem í þeirra
valdi stóð, en það ekki verið nóg því eitt
vantar oft: Það er að gefa sér tíma til að votta
hluttekningu sína í faglegri nánd; að gefa sér
tíma til að hlusta á spumingar aðstandenda,
þótt engin svör liggi á borðinu; að halda í
hönd þeirra á meðan tárin renna; að meðtaka
reiði þeirra án þess að flýja af hólmi.
Þetta er eins mikilvægt og að starfsfólk komi
saman eftir á til að ræða það, sem gerðist og
ef matið er að þama hefði þurft að gera meira,
þá að kalla til rétta aðila.
SIÐAREGLUR
Ég hefi þurft að hindra lögreglumann í því
að yfirheyra aðstandendur, sem voru í losti
vegna skyndiáfalls. Ég taldi ekki ástæðu til
að hann færi inn til aðstandendanna með
grunsemdir, sem augljóslega var ekki hægt að
staðfesta nema með niðurstöðum krufningar.
Og niðurstaða krufningar gaf ekki tilefni til
frekari rannsóknar.
En þær aðstæður hafa komið upp að mat
og rannsókn á tilteknum aðstæðum innan
stofnunar haíi borist til fjölmiðla og haft í
för með sér mikla angist allra hlutaðeigandi.
Þar virðist mér að gildi reglan: Að sekt sé
sönnuð við það að rannsókn fari fram á
meintu misferli.
Hvernig er þá hœgt að vinna gegn slíku?
Mér virðist, að nákvæm vinna með siðareglur
sé þar mikilvægust og vissulega virðast
þau mál í nokkuð góðum farvegi, alla
vega formlega. Hitt er aftur annað mál og
sérstaklega umhugsunarvert, hvort stuðlað sé
að uppeldi samkvæmt siðareglum í námi og
síðan með virkri umræðu innan starfsstétta.
Mér virðist sérstaklega mikilvægt, að
starfsstéttir í heilbrigðiskerfinu skilgreini
gagnkvæm réttindi og skyldur að því er
veit að samstarfsfólki og skjólstæðingum.
Ég er ekki eins upptekinn af setningu
laga, sem kveði á um þungar refsingar,
þvf mér vitanlega hafa refsingar í sjálfum
sér ekki komið í veg fyrir »glœpi«, þótt
einhverjir kunni að hugsa sinn gang andspænis
refsivendi laganna.
ÞAÐ BESTA - ÞAÐ VERSTA
Ég nefndi að heilbrigðisstarfsfólk geti staðið
frammi fyrir tveimur slæmum kostum og
þurfi þá að velja þann skárri. Vissulega
eru skyndiáföll í eðli sínu það versta, sem
manneskjan getur ímyndað sér að komi
fyrir og því má ekki gleyma, að boðberar
slæmra tíðinda fyrr á öldum voru líflátnir.
Það segir dálítið um þau viðbrögð sem við
getum búist við frá aðstandendum við þessar
aðstæður. Ég tek þannig oft við reiðinni út
í Guð, enda er ég af sumum talinn fulltrúi
Guðs við þessar aðstæður. En ég finn þá hins
vegar enga knýjandi þörf fyrir að verja Guð.
Ég hugsa oft um kerlinguna, sem er hluti
af okkar þjóðararfi, sem steytti hnefann til
himins og sagði: »Þú nýtur þess, Guð, að
ég nœ ekki til þín« og trúarlega finnst mér
ekkert athugavert við slík viðbrögð. Sagði
ekki Kristur á krossinum: »Guð minn, Guð
minn, hví hefurðu yfirgefið mig?«
En fleira kemur til. Þegar andlát er
tilkynnt eftir óhapp, þá þarf að meta hvaða
upplýsingar eigi að koma fram í þeirri
tilkynningu og hver eigi að koma þeim
upplýsingum til skila. Þetta er ekki alltaf
augljóst mál. Og ég held, að það sé orðið
tímabært, að um þetta fari fram umræða á
sjúkradeildum af hálfu allra stétta. Hvað á
að gera til dæmis ef aðstandandi, sem kennir
lækni um dauða ástvinar síns, vill ganga í
skrokk á honum? Getum við þurft að tryggja
öryggi eins eða fleiri hlutaðeigandi? Vissulega
er það mögulegt. Hvem á þá að kalla til og
hvers vegna?
En fyrir utan allt þetta er líka spumingin
um þá fylgd, sem aðstandendur fá, eftir að
heim er komið. Oft er ntín fylgd sú eina
sem heilbrigðiskerfið býður upp á. Og ég
get einungis fylgt fáum. Hvað segir þessi
staðreynd syrgjendunum um umhyggju okkar
og stuðning. En ég veit líka, að margt fólk