Læknablaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 405-9
405
Hans Erlandsson", Karl G. Kristinsson21
MORAXELLA
(BRANHAMELLA) CATARRHALIS
OG ÖNDUNARFÆRASÝKINGAR
í SJÚKLINGUM MEÐ LANGVINNA
ÖNDUNARFÆRASJÚKDÓMA
ÁGRIP
MovaxeUa (Branhamella) catarrhalis er hluti
eðlilegrar örverufióru efri loftvega mannsins.
Komið hefur í ljós að hún getur valdið
ýmsum sýkingum, einkum lungnabólgum hjá
sjúklingum með langvinna lungnasjúkdóma,
skúta- og eyrnabólgum. Ákveðið var að
kanna tíðni bakteríunnar í hrákasýnunt frá
sjúklingum með langvinna lungnasjúkdóma og
hve oft hún teldist orsök neðri loftvegasýkinga
hjá þeim. Rannsóknin var bæði afturvirk
og framvirk og var farið yfir ræktanir og
sjúkraskrár 179 sjúklinga á lungnadeild
Vífilsstaðaspítala. Frá þessum sjúklingum
voru tekin 335 hrákasýni til ræktunar og
voru 149 þeirra jákvæð, þar af 37 (25%)
nteð M. catarrhalis. M. catarrhalis var
önnur algengasta orsök lungnabólgu hjá
þessum sjúklingum, auk þess sem hún var
algengari hjá sjúklingum með langvinna
lungnateppu en astmasjúklingum. Næstum
90% stofnanna mynduðu /3-laktamasa. M.
catarrhalis er mikilvæg orsök lungnasýkinga
hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu og
flestir stofnanna mynda /3-laktamasa.
INNGANGUR
Moraxella (Branhamella) catarrhalis er Gram-
neikvæður diplókokkur sem ekki er hægt að
greina frá Neisseriaceae í smásjá, enda hét
hún áður Neisseria catarrhalis. Þrátt fyrir
að ekki sé langt síðan að bakterían var flutt í
ættkvíslina Branhamella (1,2), hefur með betri
rannsóknaraðferðum verið sýnt að bakterían
er náskyld Moraxellum og hefur því verið
flutt í aðra ættkvísl enn á ný og heitir nú
Moraxella catarrhalis (3). Þessi baktería er
Frá lungnadeild Vífilsstaöaspítala*' og sýklafræöideild
Landspitalans-*. Fyrirspurnir, bréfaskipti: Karl G.
Kristinsson sýklafræöideild Landspitalans, 101 Reykjavík.
hluti eðlilegrar örveruflóru efri loftveganna
á sama hátt og flestar Neisseriaceae og var
ekki talin til mögulegra sýkingarvalda fyrr en
nýlega. Komið hefur í ljós, að þessi baktería
getur valdið lungnabólgu hjá sjúklingum
með langvinna lungnasjúkdóma (4-6) og er
einnig algeng orsök skúta- og eymabólgu
(7,8-10). Sennilega er ekki um að ræða nýjan
sýkil og nýjan sjúkdóm, heldur greiningu og
viðurkenningu á sjúkdómi sem hefur alltaf
verið fyrir hendi. Jafnframt ofangreindum
sýkingum hefur M. catarrhalis verið tengd
fjölmörgum öðrum sýkingum, svo sem
heilahimnubólgu (11), hjartaþelsbólgu
(11,12), þvagrásarbólgu (13), augnslímubólgu
(14), blóðeitrun hjá hvítblæðisjúklingum
(11), liðasýkingum (15) og fleiri. Þessar
sýkingar eru þó frekar sjaldgæfar, gagnstætt
til dæmis efri loftvegasýkingum, en M.
catarrhalis fannst í 2% skútabólgna í nýlegri
rannsókn á Borgarspítalanum (8). Algengi M.
catarrhalis í hrákasýnum sjúklinga er mjög
mismunandi, 1,3-26% (5,16) og er hlutfall /3-
laktamasamyndandi stofna, 40-91% (7,10).
Oft er erfitt að ákvarða hvort baktería sent
finnst í hráka er sýkingarvaldur eða ekki.
Gæði sýnisins skipta þar mjög miklu máli,
einkum þar sem algengustu sýkingarvaldar
í lungnabólgu geta verið hluti eðlilegu
efri loftvegaflórunnar (17-19). Þegar erfitt
er að ákvarða sýkingarvaldinn vegna
munnvatnsmengunar hrákasýna getur þurft
að ná í betra sýni, til dæmis með barkaástungu
(20). I flestum tilvikum byggist greining á
sýkingarvaldi lungnabólgu þó á ræktunum á
hrákasýnum, þar sem auðveldast er að taka
slík sýni.
M. catarrhalis var orsök 4,2% lungnabólgu
utan sjúkrahúsa í nýlegri rannsókn sem gerð
var á orsökum lungnabólgu á íslandi (21),