Læknablaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 46

436
LÆKNABLAÐIÐ
á landi árið 1848 og nefndist heilbrigðis-
og sóttvamarhaldsnefnd. Henni var komið
á fót að undirlagi Rosenöm stiftamtmanns
(4). Almenn skipan þeirra mála komst þó
ekki á fyrr en árið 1902 með lögum um
heilbrigðisnefndir og heilbrigðissamþykktir
sveitarfélaga.
Landlæknisembættið var fyrsta embættið
og allir héraðslæknar sem skipaðir voru til
ársins 1974 voru embættislæknar að aðalstarfi,
þótt lækningar væru tímafrekasta verkefnið
hjá öðrum en þeim sem sátu í stærstu
kaupstöðunum. Það hefur aftur á móti lengi
verið sá munur á íslenskum embættislæknum
og breskum, að hinir fyrrnefndu hafa ekki, að
fráskildum fáeinum undantekningum, haft »the
securíty of special qualifications«, svo notuð
séu orð Chadwick (3). Það er einmitt tilefni
þessara skrifa.
HLUTVERK HEILBRIGÐISFRÆÐINNAR
Heilbrigðisfræðin hafði frá upphafi það
hlutverk að fást við að bæta heilsufar eftir
annarri leið en hinni hefðbundnu persónulegu
læknismeðferð í framhaldi af kvörtun
sjúklings. Greinin byggir á aðgerðum sem
taka til hópa og beinast að því að fjarlægja
sjúkdómsorsakir eða breyta lífsháttum og
hegðun.
Það var einn helsti tilgangur bresku
heilbrigðislaganna, að gát yrði höfð á
heilsufari íbúanna og ráðstafanir gerðar til
að vemda það og efla, eftir því sem þekking
og fjárhagur hins opinbera dygði til. Það er
fróðlegt sögulegt atriði að þetta komst inn í
erindisbréf íslenskra héraðslækna árið 1824,
en þar segir: »Héraðslœknum ber að hafa
gát á öllu, sem getur eflt og aukið heilbrigði
héraðsbúa« (5).
Hér á landi fólst gát á heilbrigði íbúanna
m.a. í gerð heilbrigðisskýrslna en þær eru
heilbrigðisfræðilegur joumal læknishéraðs. 1
sama erindisbréfi var héraðslæknum falin gerð
slfkra skýrslna.
KENNSLA í BRETLANDI
Með starfi því, sem sett var á fót fyrir lækna
eftir tillögum Edwin Chadwick, komu ný
viðfangsefni læknisfræðinnar sem voru ekki
á lækningasviði.
Sérnám lækna byggðist á áframhaldandi
skólanámi og hófst kennsla í greininni fyrst
við Trinity Collage í Dublin árið 1870 (3). Á
næstu árum hófst kennsla í greininni við flesta
aðra læknaskóla í Bretlandi.
Það er talið að sá meðal lækna, sem mestan
þáttinn átti í að fá heilbrigðisfræðina
viðurkennda sem sérgrein í læknisfræði,
hafi verið Henry Wyldebome Rumsky. Þar
hafði mest áhrif rit hans »Esseys on State
Medicine«, sem kom út árið 1856. Acheson
(6) telur, að um 1875 hafi þessi sérgrein
verið búin að fá fulla viðurkenningu innan
læknisfræðinnar í Bretlandi. Árið 1886
var starf sérfræðinga í heilbrigðisfræði
sett undir eftirlit General Medical Council
sem hefur með höndum eftirlit með starfi
lækna í Bretlandi (6). Tveimur árum síðar
hlaut greinin viðurkenningu breska þingsins
þegar það mælti svo fyrir, að héraðslæknar í
héruðum sem hefðu meira en 50 þúsund íbúa,
skyldu vera sérfræðingar í heilbrigðisfræði (3).
SÉRFRÆÐIVIÐURKENNING
Þar sem heilbrigðisfræðin hefur lengst verið
viðurkennd sem sérgrein, í Bretlandi, er
sérfræðiviðurkenning byggð á prófum. Lengst
af var sérfræðiprófið eingöngu bundið við
háskólapróf, Diploma in Public Health, en
eftir að sérstök deild var stofnuð við the
Royal College of Physicians árið 1974 fólst
sérfræðiviðurkenning í aðild að þeirri deild
og þar er áfram gerð krafa um háskólapróf.
Samkvæmt upplýsingum frá skrifstofu
deildarinnar er aðild að deildinni skilyrði fyrir
sérfræðistöðum í Public Health Medicine í
Bretlandi.
Sérgreinin ásamt kröfunni um sérþekkingu
lækna til áðurgreindra starfa breiddist fljótlega
út til margra ríkja í breska samveldinu.
Útgáfa fyrsta fræðilega tímaritsins í greininni,
Journal of Public Health, hófst í London
í október 1847 og þar birtist árið 1849
hin fræga grein Dr. John Snow, þar sem
hann sýnir fram á tengsl skolpmengaðs
drykkjarvatns og kólerufaraldurs í London.
KENNSLA í BANDARÍKJUNUM
I Bandaríkjunum var þróun
heilbrigðisfræðinnar nokkrum áratugum á
eftir því sem gerðist í Bretlandi. Það var
ekki fyrr en skömmu fyrir 1920 að tekið var
upp sémám lækna í heilbrigðisfræði og varð