Læknablaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 26

416
LÆKNABLAÐIÐ
þó takmarkast við seinni hluta meðgöngu,
þar sem lyfið getur valdið fósturskemmdum
á fyrsta þriðjungi hennar (20).
Aunnin sýking þarfnast venjulega ekki
sértækrar meðferðar. Undantekning eru
ónæmisbældir sjúklingar, en um þá gildir að
meðhöndla sýkingu brátt.
Ný lyf gegn bogfrymlasótt eru í deiglunni,
til dæmis lýmfókín, nýir makrólíðar, ný
fólínsýrumótlyf og lyf, er hafa áhrif á
púrín-efnaskipti og efnaskipti orkukoma
(mitochondria) (20). Sum þessara
lyfja sýna verkun gegn bogfrymlum í
hægfjölgunarforminu.
Horfur: Þau 15% bama með veruleg einkenni
við fæðingu verða yfirleitt fjölfötluð. Um 1-
2% allra bama með meðfædda bogfrymlasótt
deyja (1).
Flest böm með meðfædda bogfrymlasótt,
sem fæðast einkennalaus, fá engu að síður
sjónhimnubólgu eða ör á sjónhimnu síðar,
jafnvel á unglingsaldri. Útbreiddar skemmdir
geta valdið blindu (21,27). Önnur sjaldgæfari
síðkomin einkenni frá miðtaugakerfi eru
vangefni, seinkun hreyfiþroska, heymartap,
krampar, vatnshöfuð og smátt höfuð (1,15).
Forvarnaraðgerðir: Fræðslu á að beina
til ófrískra kvenna sem ekki hafa hækkuð
mótefni gegn bogfrymlum, svo og til
ónæmisbældra sjúklinga sem ekki hafa sýkst
áður (sjá töflu III). Þetta er skilvirkasta og
ódýrasta leiðin til að hindra bogfrymlasótt.
í þróun er bóluefni fyrir ketti. Erfitt getur þó
reynst að bólusetja þá ketti, sérlega villiketti,
sem helst þyrftu þess með. Lítil smithætta er
talin af heimilisköttum sem nærast aðallega
á soðnum mat (27,30). Nýleg kanadísk
rannsókn sýndi nærri fimmfalt hærri tíðni
mótefna hjá bömum úr sveit en í borg og var
inótefnamyndun tengd kattareign í sveitinni en
ekki í borginni (31).
í Frakklandi og Austurríki er skimað fyrir
bogfrymlamótefnum í öllum ófrískum konum.
Þær sem ekki hafa hækkuð mótefni fá
vandlega fræðslu um það, hvemig forðast
skal smit, og blóðpmfa er endurtekin á 20.
viku meðgöngu. Ef mótefni eru þá hækkuð er
boðið upp á frekari rannsóknir til að staðfesta
fóstursmit, og í framhaldi af því er ákvörðun
tekin um meðferð eða fóstureyðingu (14,24).
Tafla III. Fyrirbyggjandi aðgerðir
• Kjöt skyldi hita upp fyrir 66° C, reykja, frysta
niöur fyrir -20° C í 24 klst eða salta.
• Ávexti og grænmeti ætti aö þvo fyrir neyslu.
• Foröast skyldi aö snerta slímhimnur í munni
eöa augum þegar hrátt kjöt, óþvegnir ávextir eöa
grænmeti er meðhöndlaö.
• Þvo skyldi hendur og eldhúsborð eftir snertingu
viö þessi matvæli.
• Foröast ber neyslu hrárra eggja.
• Hindra skal aðgang skordýra aö matvælum.
• Nota ber hanska viö garðyrkjustörf.
• Þekja skal sandkassa þegar börn eru ekki aö
leik.
• Ófrískar konur skyldu foröast kattaskít og alls
ekki þrífa undan köttum.
• Halda ber heimilisköttum innan dyra og gefa
þeim þurrkaðan, niöursoöinn eöa soðinn mat.
Halda skyldi villiköttum frá heimilum og útihúsum
(1,6,8,11,16,27-29).
Frá síðustu áramótum hafa Norðmenn einnig
hafið skimun bogfrymlamótefna í ófrískum
konum (23).
Mæður beggja stúlknanna, sem hér var rætt
um, umgengust ketti á meðgöngu, önnur
þeirra hálfvillta sveitaketti sem veiddu fugla
og mýs sér til matar. Móðir seinni stúlkunnar
borðaði einnig hrátt kjöt. Þetta eru því líklegar
smitleiðir hjá stúlkunum tveimur. Mikið af
kjöti, sérstaklega svína- og nautakjöt, sem
hér er á markaði, er selt ferskt. Ekki er tryggt
að allt frosið kjöt hafi verið fryst niður fyrir
-20° C. Af þessum sökum ættu ófrískar
konur að forðast hrátt eða léttsteikt íslenskt
kjöt. Tíðni bogfrymlamótefna er lág hér á
landi. Ofrískar konur geta því auðveldlega
smitast á ferðalögum erlendis og þar ættu þær
sérstaklega að varast ketti, blóðugar steikur og
illa þvegið grænmeti.
Enda þótt mörgum þyki gaman að umgangast
ketti og gott að borða snöggsteikt kjöt, mætti
á stundum minnast þess að hvort tveggja felur
í sér hættu á bogfrymlasótt.
SUMMARY
Two girls with congenital toxoplasmosis are
described. This is a rare disease in Iceland.
The patients both had signs of chorioretinitis
and cerebral calcifications and were treated