Læknablaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 48

438
LÆKNABLAÐIÐ
í heilbrigðisfræðinni eru heilbrigðisskýrslur
eins og áður segir nokkurs konar »journal«,
sem tekinn er af tilteknu byggðarlagi og
íbúum þess. Ekki er að efa, að á meðan 50-
60 héraðslæknar höfðu þær skyldur að gera
slíkan »journal« árlega, þá voru þeir í mun
nánari tengslum við heilbrigðisfræðina og
sjónarmið hennar heldur en nú er. Eftir að
héraðslæknisembættin og þar með gerð árlegra
heilbrigðisskýrslna þeirra lagðist af með
heilbrigðisþjónustulögum árið 1974, virðast
heilbrigðisfræðileg sjónarmið því miður hafa
farið dvínandi. Það er vissulega til skaða fyrir
heilbrigðismálin í landinu.
Vilmundur Jónsson landlæknir var sama sinnis
og prófessor Guðmundur Hannesson. í grein,
sem birtist í Alþýðublaðinu 18. mars 1933 og
er endurprentuð í bókinni Með hug og orði,
segir hann:
»Lceknarnir eru á kafi í sjúkdómum, trúa
á sjúkdóma, spekulera í sjúkdómum, rœkta
jafnvel sjúkdóma og lifa á sjúkdómum.
Læknar framtíðarinnar munu aftur á móti
skipa sér undir merki heilbrigðinnar. Þá
verður heilbrigði talin jafn sjálfsögð og
sjúkdómarnir nú, og lœknarnir verða fyrst
og fremst verðir heilbrigðinnar. Onnur störf
þeirra verða aukastörf. Þá lœra lœknarnir
fyrst og fremst um heilbrigði, kenna um
heilbrigði, rœkta heilbrigði, trúa á heilbrigði
og lifa á heilbrigði« (9).
Eftir því sem mér er kunnugt mun þörfin
fyrir sérnám lækna í heilbrigðisfræði fyrst
hafa verið nefnd í greinargerð frumvarps
er landlæknir samdi til breytingar á
læknaskipunarlögum og lagt var fyrir Alþingi
árið 1936 (10). Þá samþykkti þingið, að
næst þegar Reykjavrkur- og Akureyrarhéruð
yrðu veitt skyldi aðeins veita þessi héruð
þeim læknum sem væru sérmenntaðir í
heilbrigðisfræði. í framhaldi af þessu fóru að
minnsta kosti tveir íslenskir læknar til náms
í heilbrigðisfræði í Englandi. Annar þeirra
lauk prófi og fékk hann viðurkenningu sem
sérfræðingur í greininni.
KRAFA UM SÉRMENNTUN
Þessi lagaákvæði um kröfu til sérmenntunar í
heilbrigðisfræði við tvö héraðslæknisembætti
voru því miður afnumin 12 árum eftir að þau
tóku gildi vegna deilna sem komu upp milli
ríkis og borgar í sambandi við stofnsetningu
borgarlæknisembættisins (11). Var þá ekki
lengur fyrir hendi sú hvatning sem hefur
verið drýgst til viðhalds og eflingar öðrum
sérgreinum læknisfræðinnar, það er að segja
að greinin fengi að þróast í tengslum við það
að sérþekkingar væri krafist til ákveðinna
starfa eða embætta.
Við setningu laga um heilbrigðisþjónustu árið
1973 voru þessar kröfur endumýjaðar og gert
ráð fyrir alls fimm héraðslæknum í landinu er
allir hefðu þau störf að aðalstarfi. Gildistöku
þessara ákvæða var þó frestað en hafa nú
loks komist til framkvæmda, að hluta til, eftir
16 ár með lögum nr. 95/1990 til breytinga
á lögum um heilbrigðisþjónustu. Þrír af átta
héraðslæknum eiga að hafa sérmenntun f
embættislækningum eða jafngilda menntun.
Frá 1973 hefur verið krafa um að landlæknir
væri sérmenntaður embættislæknir, en
það felur í sér kröfu um háskólanám í
heilbrigðisfræði.
Sérþekkingar í heilbrigðisfræði hefur verið
krafist víðar í lögum. Samkvæmt lögum um
heilbrigðiseftirlit og hollustuhætti frá árinu
1969 átti forstöðumaður Heilbrigðiseftirlits
ríkisins að hafa sérmenntun í heilbrigðisfræði,
og í lögum um eiturefni frá árinu 1968 var
gert ráð fyrir að f eiturefnanefnd sæti læknir
með sérþekkingu á því sviði.
Hinar ýmsu tillögur sem bomar hafa verið
fram um heilbrigðisfræði hér á landi gefa
til kynna að vegur hennar hafi aldrei orðið
sá sem verðugt hefði verið og nauðsynlegt.
Fyrir 15 til 20 árurn fóru fimm læknar
til framhaldsnáms í heilbrigðisfræði í
Bretlandi. Allmargir hafa lagt stund á
greinina við Heilbrigðisfræðiháskólann í
Gautaborg og sækja íslenskir læknar og aðrar
heilbrigðisstéttir nám sitt í greininni nú fyrst
og fremst þangað.
Einn lögfræðingur hefur lokið meistaraprófi
í greininni (MPH) og starfar nú í
heilbrigðisráðuneytinu.
NIÐURLAG
Nokkrar greinar sem tengjast heilbrigðisfræði
hafa verið viðurkenndar hér á landi á
undanfömum árum. Hér er meðal annars um
að ræða atvinnulækningar, embættislækningar
og félagslækningar. Það er skoðun
greinarhöfundar, að tvennt hið síðarnefnda sé