Læknablaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 18

408
LÆKNABLAÐIÐ
í sjúklingum ineð langvinna lungnateppu,
en ekki í sjúklingum með astma. Þetta
kemur ekki á óvart því ýmsar alþjóðlegar
rannsóknir hafa sýnt aukna tíðni við hækkaðan
aldur (23), langvinna lungnateppu (4-6)
og sjúkrahúsdvöl (24). 1 vissum tilfellum
hefur M. catarrhalis verið talin valda
spítalasýkingum samhliða gjöf barkstera
um munn eða í æð (24) og reykingum (5).
A sama hátt og lýst hefur verið í öðrum
rannsóknum (5-7) er árstíðabundinn munur
á lungnadeild Víhlsstaðaspítala, þannig að
M. catarrhalis sýkingar eru algengastar
að vetrarlagi (6). Telja verður, að þegar
M. catarrhalis ræktast ein og sér í góðu
hrákasýni frá sjúklingi með einkenni um
berkjubólgu eða lungnabólgu, verði að líta
á bakteríuna sem líklegan orsakavald. Hins
vegar ríkir enn óvissa um hvemig túlka
eigi niðurstöður þegar M. catarrhalis er í
blönduðum gróðri. Athyglisvert er að í nýlegri
rannsókn kom í ljós að venjuleg sýklaæti finna
ekki M. catarrhalis í litlu magni og að aðeins
lítill hluti fullorðinna ber bakteríuna í efri
loftvegum. Ályktað var að M. catarrhalis í
hráka fullorðinna einstaklinga benti til þess
að bakterían kæmi oftast frá neðri loftvegum
(25). I einni rannsókn hefur komið fram
að þegar pneumókokkar vaxa ásamt M.
catarrhalis, þá geta pneumókokkamir jafnvel
hamið vöxt M. catarrhalis (26). Raunveruleg
tíðni S. pneumoniae sýkinga er áreiðanlega
hærri en fram kemur í rannsókninni, þar sem
ræktunarsvar er oft neikvætt þegar sjúklingur
hefur fengið fyrsta sýklalyfjaskammt áður en
hrákasýni er tekið (27). Hefði verið leitað
að mótefnavökum S. pneumoniae í hráka
eða þvagi hefði mátt búast við raunhæfari
tölum, sem kæmu þá heim og saman við
það að S. pneumoniae er algengasta orsök
lungnasýkinga í flestum rannsóknum (6,16,27)
/3-laktamasamyndun hjá M. catarrhalis er
yfirleitt tengd litningi bakteríunnar, þótt
plasmíðtengdri /3-laktamasamyndun hafi verið
lýst (28). Hvort sem /3-laktamasamyndunin er
tengd litningi eða plasmíði geta klavúlansýru-
og súlbaktam- sameindimar hindrað verkun
hans. Hlutfall þessara stofna er mjög breytilegt
eftir rannsóknum, frá 40 til 91% (7,10), en
virðist þó vera í vexti (16). Þótt ekki sé
fullvíst hvað veldur þessari aukningu, þá
á sýklalyfjanotkun áreiðanlega stóran þátt
í henni. Könnun okkar á Vífilsstaðaspítala
sýndi að langflestir M. catarrhalis stofnanna
mynduðu /3-laktamasa (89%), enda var
mikil notkun sýklalyfja sameiginleg þessum
sjúklingum.
Hugsanlegt er að /3-laktamasamyndun M.
catarrhalis dragi úr verkun penisillínlyfja
(sem ekki þola /3-laktamasa) á bakteríur
sem eru næmar fyrir þeim lyfjum (29). Þetta
gæti skipt máli þegar M. catarrhalis ræktast
frá sýkingarstað ásamt öðrum mögulegum
sýkingarvöldum. Hin háa tíðni M. catarrhalis
hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu og
hið háa hlutfall /3-laktamasamyndandi stofna
gæti þýtt að oftar verði að grípa til sýklalyfja
sem ekki eru brotin niður af /?-laktamasa, hjá
þeim sjúklingum (5,30,31).
ÞAKKIR
Við þökkum meinatæknum sýklafræðideildar
Landspítalans vinnu við sýni, riturum
Vífilsstaðaspítala aðstoð við öflun gagna svo
og Þórami Gíslasyni, sérfræðingi, fyrir aðstoð
við vinnslu á handriti.
SUMMARY
Moraxella (Branhamella) catarrhalis is a
member of the normal microbial flora of the
upper respiratory tract, and has in recent years
emerged as a significant pathogen in patients
with chronic lung diseases, otitis media
and sinusitis. The purpose was to study the
prevalence of the organism in patients with
chronic lung diseases. The study was both
prospective and retrospective and all sputum
cultures and case notes of 179 patients, at
the Department of Respiratory Medicine,
Vifilsstadahospital, were studied. Out of 335
sputum cultures, 149 were considered positive,
thereof 37 (25%) with M. catarrhalis. M.
catarrhalis was the second most common
cause of pneumonia in these patients, and
was significantly more common in patients
with chronic obstructive lung disease, than
in patients with bronchial asthma. Almost
90% of the strains produced /3-lactamase.
M. catarrhalis is a significant cause of lower
respiratory tract infections in patients with
chronic obstructive lung disease and most of
the strains produce /3-lactamase.
HEIMILDIR
1. Catlin BW. Transfer of the organism named Neisseria
calarrhalis to Branhamella gen. nov. Int J Syst
Bacteriol 1970; 20: 155-9.