Læknablaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 25

LÆKNABLAÐIÐ
415
Tafla I. Blóðvatnspróf
- Sabin Feldman litarpróf:
Greinir ekki milli IgG og IgM.
- Glitmótefnapróf:
Indirect fluorescent antibody test (IFAT); til er
IgG-IFAT og IgM-IFAT.
- Hvatatengd mótefnapróf:
Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA);
IgG-ELISA og IgM-ELISA eru geröar hér á landi.
IgA-ELISA er næmari aöferð til greiningar á bráöri
og meöfæddri bogfrymlasótt en IgM-ELISA (19).
- Kekkjunarpróf:
Agglutination test; IgM ISAGA (IgM
immunosorbent agglutination assay), LAT (latex
agglutination test) er gert hér á landi.
- Önnur blóövatnspróf:
Hjástoöarbindingarpróf (complement fixation test).
Tafla H. Aðrar greiningaraðferðir
- Mótefnavakagreiningar:
ELISA-tækni greinir bogfrymlamótefnavaka I
sermi, þvagi, mænu- og legvökva. Tilvist þeirra
bendir til nýlegrar sýkingar. Genamögnun byggist
á því að finna og magna upp B1-gen bogfrymla.
Þessar aðferðir gagnast vel viö greiningu
bogfrymlasóttar í nýburum og í ónæmisbældum,
þar sem mótefnasvar getur brugðist (1,18).
- Húöprój:
Toxoplasmin cutaneus test (TcT); góöur
mælikvaröi á frumubundið ónæmi og notaö sem
skimpróf.
- Ræktun:
Bogfrymlar eru ræktaöir I músum, vefjagróöri eöa
eggjum.
- Vefjaskoöun:
Hægt er aö lita sérstaklega fyrir hraö- og
hægfjölgunarformum. Dæmigeröar smásæjar
breytingar sjást I eitlum.
eru algengasta greiningaraðferðin. í
heilbrigðum einstaklingum bendir nýkomin
mótefnamyndun (seroconversion) eða fjórföld
hækkun á milli sýna, sem tekin eru með
þriggja til sex vikna millibili, til nýlegrar
sýkingar. Stöðugt hátt eða hækkandi IgG
og tilvist IgM gegn bogfrymlum bendir til
nýlegrar sýkingar í ófrískum konum, en
meðfæddrar bogfrymlasóttar í ungbömum
(1,6,16). Mótefnamælingar geta þó brugðist.
Næmustu IgM-mælingar, til dæmis IgM
immunosorbent agglutination assay (ISAGA),
greina ekki tilvist þess í unt 25% tilfella (17).
Auk þess virðist framleiðsla IgG í ungbömum,
sem eru á lyfjameðferð gegn bogfrymlasótt,
og í fyrirburum hefjast síðar. Þess vegna er
farið að grípa til annarra og næmari aðferða,
til dæmis genamögnunar (polymerase chain
reaction: PCR) til greiningar (1,18).
Itarlegri umfjöllum um greiningaraðferðir
er að finna í grein Kristínar Jónsdóttur í
Læknablaðinu 1988 (2). Skýrt er frá helstu
greiningaraðferðum í töflum I og II.
Meðferð: Hefðbundnu lyfin við bogfrymlasótt
eru súlfonamíð og pyrimeþamín. Þau eru bæði
fólínsýrumótlyf (antagonistar), en hafa áhrif
á mismunandi stöðum í fólínsýruefnaskiptum
og eru því sameflandi (synergistic). Þau verka
umfram allt gegn bogfrymlum í skiptingu og
hafa líklega enga eða takmarkaða verkun gegn
vefjablöðrum eða frjóvgunarforminu. Þar sem
þau hemja myndun fólínsýru, geta þau valdið
fækkun á blóðflögum og hvítum blóðkomum.
Er því gefin með fólíniksýra (leukovorin), en
hún upphefur virkni lyfjanna í hýsilfrumum
en kemst lítt inn í bogfrymilinn og spillir
því ekki verkun lyfjanna þar. Spiramýsín
(makrólíði) er einnig notað við meðhöndlun
meðfæddrar bogfrymlasóttar, en lyfið hindrar
prótínframleiðslu í bogfrymlum (20).
Enn vantar góðar upplýsingar um gagnsemi
meðhöndlunar á meðfæddri bogfrymlasótt. Þó
má fullyrða að meðhöndlun, hafin snemma
eftir fæðingu, fækkar einkennum sjúkdómsins.
Þannig hefur komið í Ijós, að sjónhimnubólga
kemur nær alltaf fram síðar á ævinni í
einstaklingi sem fæðist með einkennalausa
bogfrymlasótt, en við meðhöndlun strax eftir
fæðingu dregur úr tilkomu þessa til muna
(14). Ef einkenni eru við fæðingu, virðist
meðhöndlun draga úr þeim og hindra tilkomu
nýrra (21,22). Hins vegar er óljóst hversu
lengi skal meðhöndla, en venja er að beita
lyfjameðferð að eins árs aldri.
Ekki hafa áhrif mismunandi lyfjagjafa
verið borin saman, en stúlkumar voru
báðar meðhöndlaðar samkvæmt danskri
meðferðaráætlun (23).
Þegar sýking á meðgöngu er staðfest,
hefur verið sýnt fram á að spiramýsín
getur minnkað hættuna á fóstursýkingu
(14,24,25). Hjá ófrískum konum með staðfesta
fóstursýkingu, sem meðhöndlaðar eru með
pýrimeþamíni og súlfonamíði, fækkar tilkomu
nýrra sjúkdómseinkenna (25,26). Notkun
pýrimeþamíns hjá ófrískum konum skyldi