Læknablaðið - 15.12.1992, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 411-7
411
Ólafur Thorarensen, Pétur Benedikt Júlíusson, Ólafur Gísli Jónsson, Þröstur Laxdal
MEÐFÆDD BOGFRYMLASÓTT:
Tvö nýgreind sjúkratilfelli
ÁGRIP
Greint er frá tveimur stúlkum með meðfædda
bogfrymlasótt. Fjallað er urn lífsferil og
smitleiðir bogfrymla, tíðni, einkenni, greiningu
og nteðferð sjúkdómsins svo og fyrirbyggjandi
aðgerðir.
Tilgangurinn með skrifum þessum er að
vekja athygli á, að meðfædd bogfrymlasótt
(toxoplasmosis congenita) er til á Islandi.
Forvamir, einkum fræðsla fyrir ófrískar konur,
eru einfaldasta og hagkvæmasta leiðin til að
stemma stigu við þessum sjúkdómi.
INNGANGUR
Toxoplasma er dregið af gríska orðinu
toxon, sem þýðir bogi og vísar til lögunar
bogfrymilsins. Ctenodactylus gondi er
norður-afrískt eyðimerkumagdýr, en
bogfrymill fannst fyrst í því árið 1908
(1,2). Bogfrymill (toxoplasma gondii) er
frumdýr, sem fjölgar sér inni í frumum og
sýkir bæði dýr og menn. Sníkillinn finnst
um allan heim og veldur bogfrymlasótt
(toxoplasmosis). Tíðnin er mismunandi og
fer aðallega eftir loftslagi. Dýr af kattaætt
eru aðalhýslar bogfrymla. Bogfrymlasótt er
venjulega einkenna- og hættulaus sjúkdómur
í heilbrigðum einstaklingum. Hins vegar
er hann hættulegur og hefur alvarlegar
afleiðingar í ónæmisbældum sjúklingum,
svo og fóstrum sem sýkjast, en árið 1939
varð fyrst Ijóst að bogfrymill getur orsakað
meðfædda sýkingu (2).
Til eru fjórar sjúkdómsmyndir:
1. Aunnin bogfrymlasótt (toxoplasmosis
acquisita): Áttatíu af hundraði sýktra eru
einkennalausir, en hinir fá helst stækkaða,
eitla á hálsi. Áunnin bogfrymlasótt getur
líkst einkymingssótt. Einkennin geta staðið
Frá barnadeild Landakotsspítala. Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Pétur Benedikt Júlíusson barnadeild Landakotsspítala,
v/Túngötu, 101 Reykjavik.
vikum og jafnvel mánuðum saman, en þetta
er hættulaus sjúkdómur í heilbrigðu fólki og
gengur að jafnaði yfir af sjálfu sér.
2. Bogfrymlasótt í ónæmisbœldum
sjúklingum: Hún getur í slíkum tilvikum verið
banvænn sjúkdómur. Um 40% sjúklinga með
alnæmi hafa klíníska bogfrymlasótt, oftast
með einkennum frá miðtaugakerfi. Hér er
yfirleitt um endurvirkjun á fyrri sýkingu að
ræða.
3. Bogfrymlasýking í augum: Bogfrymill
er algengasti sýkillinn, sem veldur
sjónhimnubólgu í heilbrigðum bömum. Bólgan
getur sést strax eftir fæðingu, en oft ekki
fyrr en löngu síðar. Talið er, að hér sé um
endurvirkjun á meðfæddri sýkingu að ræða.
4. Meðfœdd bogfrymlasótt: Hún verður
umfjöllunarefni greinar þessarar.
FYRRA SJÚKRATILELLI
Tíu vikna stúlka var lögð inn á bamadeild
Landakotsspítala í júní 1991 vegna lítilla
augna (microphthalmia) og gruns um æxli í
sjónhimnum. Móðir fékk hlaupabólu tveimur
vikum fyrir fæðingu en var annars hraust
á meðgöngu. Stúlkan var fædd eftir fulla
meðgöngu en vó aðeins 2800 g. Móðir var í
snertingu við hálfvillta sveitaketti eftir miðja
meðgöngu.
Við skoðun rifaði tæpast í augu, og þau voru
lítil. Hvítt endurskin (reflex) sást í báðum
sjáöldrum. Augnskoðun í svæfingu sýndi
fyrirferðir í báðum augnbotnum. Líkamleg
skoðun, þar á meðal á höfuðstærð, var annars
eðlileg.
Tölvusneiðmynd af heila sýndi dreifðar
kalkanir en ekki merki um vatnshöfuð.
Tölvusneiðmynd af augntóftum staðfesti
fyrirferðir aftarlega í báðum augum, meira
í hægra auga (mynd 1). Mótefni gegn
bogfrymlum af IgG-gerð voru hækkuð í