Læknablaðið - 15.04.1994, Blaðsíða 22

144
LÆKNABLAÐIÐ
ættir sínar aftur til tveggja eða þriggja af
þessum fjórum forfeðrum og -mæðrum að
einum undanskildum (mynd 4). Þrír sjúklingar
tengdust svo enn þéttar sanran, eða í þriðja
og fjórða lið í gegnum lang- og langalangafa
og -ömmu sem áttu rætur á Snæfellsnesi og
í Húnavatnssýslu á síðustu öld (mynd 5).
Enn sem komið er hefur ekki tekist að tengja
þessar tvær stórættir saman né heldur síðustu
tvö bræðragengin við aðra sjúklinga.
Dr. Amrik Sahota sem starfar við Indiana-
háskóla í Indianapolis, rannsakaði APRT genið
hjá sjúklingum okkar og fann nákvæmlega
samskonar mislestursbreytingu hjá öllum 12.
Sömu breytingu var að finna hjá sjúklingi
frá Bretlandi, en annarskonar hjá fjórum
sjúklingum af meginlandi Evrópu (8). Þess
má geta að APRT genið hjá mönnum hefur
nýlega verið staðsett á langarmi litnings 16
eða I6q24 (7).
Eftir greiningu voru allir sjúklingarnir settir
á vökvaríkt, púrínsnautt fæði, en fyrst og
fremst á fyrirbyggjandi lyfjagjöf. Þar gagnast
vel lyfið allópúrínól og var því beitt í öllum
tilvikum, hvoil heldur voru einkennalaus
smábörn á fyrsta ári eða fullorðnir með
endurtekin steinaköst. Skammtastærð
hvers og eins var látin miðast við algert
brotthvarf kristalla úr þvagi og hefur lægsti
dagsskammtur ungbams verið 50 mg og
enginn hinna fullorðnu þurft að fara hærra
en í 200 mg á dag. Á meðferð hefur enginn
haft einkenni um steina. Einn sjúklinganna var
tekinn af lyfinu um nokkurra mánaða skeið
vegna mögulegra aukaverkana, en byrjaði á
því aftur vegna endurkomu steinakasta.
ALMENN ATRIÐI UM SJÚKDÓMINN
Efnaskiptatruflunin: Um er að ræða
meðfædda truflun í efnaskiptum púríns
sem erfist ókynbundið og víkjandi. Þessi
efnaskiptatruflun er ýmist kölluð adenín-
phosfo-ríbósýl-transferasa (APRT) skortur
með skírskotun til eðlis hennar, eða 2,8-
díhýdroxýadenínúría ef miðað er við
afieiðingu.
Hvatann APRT skortir eða vantar alveg í allar
líkamsfrumur þannig að um kerfissjúkdóm
er að ræða. Best hefur reynst að sýna fram
á hvataskortinn í sprengdum rauðkornum
(7). Þegar APRT skortir, getur adenín
ekki umbreyst yfir í adenósínmónófosfat
Fig. 5. The family tree of patients #3, #7 and #8.
Ancestors’ year of birth indicated on top.
(adenílsýru). Eftir stendur sú leið að oxast af
xanþínoxíðasa, yfir í 8-hýdroxý - og þar næst
2,8- díhýdroxýadenín sem skilst síðan út með
þvagi (mynd 6). Þrátt fyrir þennan hvataskort
verður ekki aukning á þvagsýru, heldur aðeins
á adeníni og niðurbrotsefnum þess þannig að
ljóst er að APRT er ekki bráðnauðsynlegur
fyrir allsherjarstjómun á púrínefnaskiptum.
Engar aðrar lífefnafræðilegar truflanir
hafa fundist til þessa við APRT skort og
framleiðsla og útskilnaður á öðrum púrínum
haldast óbreytt (7).
Afleiðing hvataskortsins er því útskilnaður á
púríninu 2,8-DHA í þvagi. Þetta efni er 50
sinnum torleystara en þvagsýra. Aðeins 1-
3 mg leysast upp í 1 lítra vatns og 2-6 mg í
I lítra af þvagi (7). 2,8-DHA sést í smásjá
í formi rauðbrúnna, stundum gulbrúnna,
hnattlaga kristalla (mynd 7) sem eru undanfari
steinamyndana. Þegar svo er komið að steinar
sjáist berum augum, missa þeir hinsvegar
rauðbrúnan lit sinn við þomun og er þá
oftast lýst sem gulbrúnum, jafnvel gráleitum.
Þeir eru mjög hrjúfir og molna auðveldlega
andstætt þvagsýrusteinum sem yfirleitt eru
harðir og gulir með tiltölulega slétt yfirborð
(mynd 8). 2,8-DHA steinarnir innihalda
95-98% DHA en afgangurinn er aðallega
þvagsýra, adenín og stundum vottur af kalki,
sem þó er ekki nægjanlegt til að gera steinana
geislaþétta (7).
Sögulegt yfirlit: APRT skorti var fyrst lýst
árið 1974 af Cartier í París (9). Hann greindi
frá dreng sem hafði haft fjölmarga nýrnasteina
allt frá tveggja ára aldri. Þetta voru lengi
vel taldir þvagsýrusteinar, en litrófsathugun