Læknablaðið - 15.04.1994, Blaðsíða 34

156
LÆKNABLAÐIÐ
Table I. Epidemiological studies of mental disorders in Iceland.
Author Type of study Year of publication
J.R. Húbertz (4) Prevalence 1843
Helgi Tómasson (5) Incidence 1938
Tómas Helgason (6) Prevalence, incidence 1954 (1983)
Tómas Helgason (7) Disease expectancy 1964
Sigurjón Björnsson (8) Prevalence 1974
Lárus Helgason (9) Incidence 1977
Tómas Helgason (10) Prevalence 1978
Hallgrímur Magnússon (11) . Incidence, prevalence 1989
Jón G. Stefánsson (13) Lifetime prevalence 1991
Table II. "Idioter og Afsindige i í Kongriget Danmark med Island saml Als og Ærö efter Tœllingen, begyndt i 1839
og sluttet i April 1941” (4).
Idioter Afsindige
Befolkn. Forhold t.
Md. Kv. Md. Kv. Total 1840 Befolkn.
Danmark med Als og Ærö .. 607 534 588 669 2398 1316485=1:549
Island:
Öster og Norder Amt .... 31 26 9 15 81 21263=1:263
Sönder Amt 29 20 6 12 67 20292=1:303
Vester Amt 14 8 6 4 32 14480=1:453
1 hele Island 74 54 21 31 180 56035=1:311
Danm. m. Isl., Als og Ærö .. 681 588 609 700 2578 1372520=1:532
Þversniðsrannsóknir eru notaðar til þess að
rannsaka algengi, en langsniðsrannsóknir eru
til að rannsaka nýgengi og sjúkdómslíkur.
NOTKUNARSVIÐ
FARALDSFRÆÐINNAR
Morris (3) taldi upp notkunarsvið
faraldsfræðinnar:
1) að rannsaka heilsufarssögu þjóða,
2) að greina heilsufarsástand þjóða,
3) að rannsaka starfsemi
heilbrigðisþjónustunnar,
4) að áætla líkur einstaklingsins til að fá
sjúkdóm eða verða fyrir slysi og líkur hans
til að komast hjá slíku,
5) að íinna heilkenni (syndromes) með
því að lýsa dreifingu og tengslum
sjúkdómseinkenna hjá þjóðinni,
6) að gera sjúkdómsmyndina fyllri,
7) að leita orsaka.
Allt þetta miðar að því að afla þekkingar til að
draga úr tíðni sjúkdóma og afleiðinga þeirra.
Hér á eftir verður fjallað um faraldsfræðilegar
rannsóknir á geðsjúkdómunt á Islandi og
reynt að taka dæmi sem tengjast þeim
rannsóknarsviðum, sem Morris taldi upp.
Geðheilbrigðissaga: Tafla I sýnir yfirlit yfir
nokkrar stærstu faraldsfræðirannsóknir á
geðsjúkdómum og geðheilsu, sem gerðar hafa
verið á Islandi.
Rúnt 150 ár eru liðin síðan fyrsta
faraldsfræðilega rannsóknin á geðsjúkdómum
á íslandi birtist. Það var rannsókn sem
Hubertz (4) framkvæmdi í danska
konungsríkinu þar með talið Island, til þess
að vita hversu margir sjúklingar þyrftu á
geðsjúkrahúsvist að halda. Tafla II er tekin
úr bók Húbertz og sýnir algengið eftir ömtum.
Hann bar ísland saman við Danmörku ásamt
AIs og Ærö. Eins og sést af töflunni er algengi
þroskaheftingar og heildaralgengið mun hærra
í öllum ömtum á Islandi en í Danmörku,
sérstaklega þó í Austur- og Norðuramtinu.
Húbertz gerði sér ljóst, að þennan mun mætti
að einhverju leyti rekja til að auðveldara væri
að finna sjúklingana í fámenninu á Islandi en í
Danmörku.
Húbertz skrifaði meðal annars: ”Desuden
liar jeg ogsaa lier kunnet tage Hensyn paa
Island uden at jeg dog har dristet mig til
at drage denne 0 ind under de almindelige
Betraktninger over Daarevœsenet, eller