Læknablaðið - 15.05.1997, Side 12

292
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
ónæmissvörun. Til dæmis valda prostaglandín
E2 og prostacýklín 12 æðavíkkun (14) og leu-
kotríen B4 veldur efnasækni hjá kornfrumum
(15). Þá hindrar prostaglandín E2 fjölgun B og
T frumna (16), myndun lymphókína (17), mót-
efna (18), virkni átfrumna (19) og drápfrumna
(20). Eicosapentaenoic sýra er forveri eikós-
anóíða af annarri fjölskyldu en arachidonic
sýra. Úr eicosapentaenoic sýru myndast
prostaglandín E3 í stað prostaglandín E2, leu-
kotríen B5 í stað leukotríen B4, thromboxan
A3 í stað thromboxan A2 og prostacýklín 13 í
stað prostacýklín 12. Þeir eikósanóíðar og leu-
kotríen sem mynduð eru úr eicosapentaenoic
sýru eru flest hver minna virk en þau sem
mynduð eru úr arachidonic sýru. Minnkað
hlutfall arachidonic sýru í frumuhimnunni eftir
gjöf ómega-3 fitusýra eykur hlutfall eicosa-
pentaenoic sýru og minna virkir systur-eikós-
anóíðar eru myndaðir (21,22). Framleiðsla
minna virkra eikósanóíða við lýsisneyslu kann
að skýra minna bólgusvar einstaklinga með
ýmsa sjálfnæmissjúkdóma og hugsanlega
aukna lifun músa eftir bakteríusýkingu.
Frumuboðefni (cýtókínar) myndast við
áverka, hvers konar sýkingar og bólgur og
gegna þar mikilvægu hlutverki við miðlun
ónæmissvars. Rannsóknir hafa sýnt að lýsi hef-
ur áhrif á myndun þeirra til dæmis í gegnum
eikósanóíða. Til að mynda minnkar prosta-
glandín E2 framleiðslu á æxlisdrepsþætti
(23,24). Einnig er hugsanlegt að lýsi hafi bein
áhrif á framleiðslu frumuboðefna án þátttöku
eikósanóíða. Áhrif lýsis á framleiðslu frurnu-
boðefna virðast vera mismunandi í mönnum og
nagdýrum. Lýsisneysla veldur minnkun á ex
vivo framleiðslu æxlisdrepsþáttar og interleuk-
i n-1 í mónócýtum úr mönnum (4,25,26). Lýsis-
neysla eykur hins vegar ex vivo framleiðslu á
æxlisdrepsþætti og interleukin-1 í átfrumum úr
músum og rottum (23,27-30). Almennt er talið
að myndun frumuboðefna sem svar við sýk-
ingu sé nauðsynlegur þáttur í baráttu við sýk-
ingarvaldinn en að of mikil myndun þeirra geti
leitt til dauða.
Það skýrir ekki aukna lifun músa í þessari
rannsókn að lýsi auki myndun frumuboðefna í
músum. Meira liggur því að baki. Til dæmis
hafa frumuboðefni ekki bara áhrif á staðbund-
ið bólgusvar heldur hafa þau áhrif á bráðfasa-
prótín, eins og CRP (31), blóðvatns sterkjulíki
(amyloid) A (32), fíbrínógen (33), ónæmisgló-
búlín M og alfa-2 makróglóbúlín (34). Við sýk-
ingu verða því stórfelldar breytingar á fram-
leiðslu þessara prótína. Áhrif lýsisneyslu á
bráðfasaprótín, sem almennt eru talin hafa
verndandi áhrif í sýkingum, hafa lítið verið
könnuð. Þó minnkar lýsisneysla marktækt
CRP í blóði liðagigtarsjúklinga (31).
Við sýkingu eykst framleiðsla eikósanóíða,
fruntuboðefna og margra bráðfasaprótína og
er þeim ætlað að vernda lífveruna og koma í
veg fyrir dauða hennar. Mjög mikil framleiðsla
á þessum efnum eða brengluð samsetning
þeirra getur aftur á móti leitt til ofsafengins
svars ónæmiskerfisins sem leiðir til losts,
dreifðrar blóðstorknunar og dauða. Það að lýs-
isneysla auki marktækt lifun músa í alvarlegri
bakteríusýkingu bendir til þess að lýsið dragi
úr framleiðslu þessara efna, myndi í staðinn
minna virk efni eða breyti hlutföllum og þar
með samspili þessara efna. Þannig getur lýsis-
neysla ráðið úrslitum um hvort lífveran lifir
sýkinguna af. Frekari rannsóknir munu vænt-
anlega leiða í ljós á hvern hátt lýsi breytir
ónæmissvarinu.
Þakkir
Rannsókn þessi var styrkt að hluta af Rann-
sóknasjóði Háskóla íslands. Sigurður Guð-
mundsson og Helga Erlendsdóttir aðstoðuðu
við framkvæmd tilraunarinnar og sýklarann-
sóknadeild Landspítalans lagði til bakteríurn-
ar. Sonja Vilhjálmsdóttir annaðist dýrahald og
aðstoðaði við framkvæmd tilraunarinnar. Fitu-
sýrumælingar voru gerðar hjá Lýsi hf. Örn
Ólafsson, Landspítalanum, sá um tölfræðiút-
reikninga.
HEIMILDIR
1. Bang H, Dyerberg J, Hjörne N. The composition of
food consumed by Greenland Eskimos. Acta Med Scand
1976; 200: 69-73.
2. Kromann N, Green A. Epidemiological studies in the
Upernavik district, Greenland. Acta Med Scand 1980;
208: 401-6.
3. Kromhout D BE, de Lezenne Coulander C. The inverse
relation between fish consumtion and 20-year mortality
from coronary heart disease. N Engl J Med 1985; 12:
1205-9.
4. Kremer JM, Jubiz W, Michalek A, Rynes RT, Bartholo-
mew LE, Bigaouette J, et al. Fish-oil fatty acid supple-
mentation in active rheumatoid arthritis. A double-
blinded, controled, crossover study. Ann Intern Med
1987; 106: 497-503.
5. Bittner S, Tucker W, Cartwright I, Bleehen S. A double
blind, randomised, placebo-controlled trial of fish oil in
psoriasis. Lancet 1988; 1: 378-80.
6. Kelley VE FA, Izui A, Strom TB. A fish oil diet rich in
eicosapentaenoic acid reduces cyclooxygenase metabo-