Læknablaðið - 15.02.1999, Blaðsíða 45

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
139
móður. Little og félagar athuguðu tengslin á
milli áfengisneyslu móður meðan á brjóstagjöf
stóð og þroska barna við eins árs aldur og kom-
ust að raun um að hreyfiþroski, eins og hann er
mældur með Psychomotor Development Index
(PDI), var marktækt lakari hjá börnum mæðra
sem neyttu áfengis reglulega meðan á brjósta-
gjöf stóð (ekki hafði verið um alkóhólneyslu á
meðgöngu að ræða). Ahrifin voru skammta-
tengd, þannig að því meiri sem alkóhólneyslan
var á meðan brjóstagjöf stóð þeim mun slakari
var hreyfiþroskinn við eins árs aldur (29).
Því hefur verið haldið fram að áfengisneysla
feðra geti orsakað fósturskaða. Rannsóknir á
rottum hafa sýnt að karlkynsrottur, sem gefið
hafði verið alkóhól fyrir getnað, gátu afkvæmi
sem sýndu skerta athafnasemi, voru viðkvæm
fyrir sýkingum (30), kyrkingsleg vexti og van-
sköpuð (31). Rannsóknir á áfengissjúkum karl-
mönnum hafa leitt í ljós marktækar óeðlilegar
formbreytingar á sæði þeirra (32), en eins og
málum er háttað í dag hefur hvorki tekist að
sanna né afsanna að einhver af þeim áhrifum,
sem talin eru tengjast áhrifum alkóhóls í móð-
urkviði, gætu stafað af stökkbreytingum á sæði
sem orðið hefur fyrir áhrifum alkóhóls (12).
Vísbendingar hafa komið fram um það að
erfðaeiginleikar einstaklinga geti haft áhrif á
hversu alvarlegur alkóhólskaðinn verður. Tví-
burarannsóknir hafa sýnt að hann birtist með
áþekkari hætti hjá eineggja tvíburum heldur en
tvíeggja (33).
Taugasálfræðilegar afleiðingar
Frá því heilkenni fósturskaða af völdum
áfengis var greint árið 1973 hafa fjölmargar
rannsóknir verið gerðar á röskun á taugaþroska
í áfengissködduðum börnum. Rannsóknir þess-
ar hafa sýnt að hvorki vaxtarskerðing né van-
sköpun í andliti eru eins næmur mælikvarði á
áhrif áfengis og taugasálfræðileg mælitæki.
Röskun á þroska, sem oftast er nefnd sem af-
leiðing áfengisáhrifa, er: skert greind, ofvirkni,
athyglisbrestur, léleg hvatastjórnun, námserf-
iðleikar, málröskun, skert minni, skert óhlut-
bundin hugsun og dómgreind, skert rúmskynj-
un og skertar fínhreyfingar (4).
Taugasálfræðilegar rannsóknir á börnum
hafa leitt í ljós að tegund og umfang þroska-
röskunar tengist beint magni og tímasetningu
áfengisneyslu á meðgöngu. Streissguth og fé-
lagar í Seattle hafa rannsakað langtímaafleið-
ingar hóflegrar áfengisneyslu á meðgöngu á
482 böm. Rannsókn þessi leiddi í ljós
skammtatengd áhrif alkóhóls á ýmsa taugasál-
fræðilega þætti frá fæðingu til 14 ára aldurs.
Mestu áhrifin voru á athygli, hraða við úr-
vinnslu áreita og námsgetu. Áhrifin voru til
staðar frá fæðingardegi í formi skertrar aðlög-
unarhæfni (hæfni til að halda aftur af viðbrögð-
um við endurteknum og óviðkomandi áreitum).
Því meiri sem áfengisneysla á meðgöngu hafði
verið því erfiðara áttu börnin með að venjast
áreitum frá Ijósi, hringlu og bjöllu. Neysla
tveggja áfengra drykkja á dag eða meira,
tengdist sjö stiga lækkun á greindarvísitölu,
þegar börnin voru orðin sjö ára gömul. Náms-
vandamál tengdust fylleríis-neyslu eða þegar
drukknir voru fimm drykkir eða fleiri við sama
tækifæri að minnsta kosti einu sinni, sérstak-
lega í mánuðinum áður en þungun kom í ljós.
Áhrif þessi voru í beinum tengslum við mat
mæðranna sjálfra á neyslu, þegar þær voru
spurðar annars vegar snemma á meðgöngu og
hins vegar á fimmta mánuði meðgöngu. Tengsl-
in héldust eftir að leiðrétt hafði verið fyrir þætti
sem gætu haft áhrif á niðurstöðuna, eins og
næringu móður, menntun foreldra, leikskóla-
göngu og áhrif af völdum nikótíns, koffíns og
aspiríns. Streissguth og félagar komust einnig
að raun um að mikil drykkja á stuttum tíma
hafði alvarlegri afleiðingar heldur en sama
magn drukkið á lengri tíma og að drykkja
snemma á meðgöngu var skaðlegri en drykkja
á miðri meðgöngu (34).
I rannsókn sinni á ýmsum neyslumynstrum
komst Korkman að annarri niðurstöðu en
Streissguth. Hún fann marktæk áhrif á ýmsa
taugasálfræðilega þætti hjá börnum ef þau
höfðu orðið fyrir áhrifum áfengis alla með-
gönguna, en fann ekki marktæk áhrif ef neysl-
an hafði aðeins átt sér stað á fyrsta þriðjungi
meðgöngu. Korkman telur að muninn á niður-
stöðunum megi ef til vill rekja til erfðafræði-
legra þátta, þannig að í Seattle rannsókninni
hafi það verið börn mæðra, sem erfðafræðilega
séð voru með tilhneigingu til áfengisneyslu, at-
hyglisbrests og námserfíðleika, sem sýndu
merki um námsvandamál í tengslum við
drykkju snemma á meðgöngu (35).
Nýleg frönsk langtímarannsókn á áhrifum
hófdrykkju á þroska 160 forskólabarna leiddi í
ljós, að neysla 44,36 ml (1,5 oz) af hreinum
vínanda á dag (það er þrjár bjórdósir, þrjú vín-
glös eða tveir blandaðir drykkir) á meðgöng-
unni, leiddi af sér sjö stiga lækkun á greindar-