Dagblaðið Vísir - DV - 01.06.2007, Blaðsíða 14

FÖSTudagur 1. júní 200714 Helgarblað DV
MIKILVÆGT AÐ
KÆRA HAFI KOMIÐ FRAM
Barnaverndarstofa telur mikilvægt að fram hafi komið kæra á hendur barnaníðingi á Kumbaravogi.
Það að gerandanum sé refsað er ekki forsenda þess að þolandinn geti unnið úr reynslu sinni á
árangursríkan hátt. Þetta kemur fram í svari Vigdísar Erlendsdóttur hjá Barnahúsi og Hrefnu
Friðriksdóttur, lögfræðings hjá Barnaverndarstofu.
„Barnaverndarstofa telur mikil-
vægt að komið hafi fram kæra og
að umrætt mál hafi verið rann-
sakað hjá lögreglu burtséð frá
þessari niðurstöðu. Sama má
segja um önnur sambærileg mál.
Mikilvægt er að reyna að upplýsa
hvað gerst hefur þótt langur tími
sé liðinn og getur þessi niður-
staða, þrátt fyrir annmarka sína,
hugsanlega verið þolanda mikils
virði. Það er í raun ekkert óvænt
við þessa niðurstöðu. Fyrning og
fyrningarfrestur kynferðisbrota
hafa verið talsvert til umræðu
undanfarin ár. Ljóst er að þær
breytingar sem gerðar voru á síð-
asta þingi á ákvæðum almennra
hegningarlaga um fyrningu sak-
ar gilda ekki um brot sem fram-
in voru fyrir gildistöku breyting-
arlaganna ef fyrningarfrestur var
þegar hafinn. Það var því fyrir-
sjáanlegt að afleiðinga lagabreyt-
inganna yrði ekki vart af fullum
þunga fyrr en eftir nokkurn tíma.
Þá verður að nefna að fyrningin
kann að hafa haft áhrif á það að
meintur gerandi viðurkenndi eða
játaði brot sitt en bent hefur ver-
ið á að sönnunarstaða verði einatt
mjög erfið þegar langt er um liðið
frá broti.“
Aðstoð og ráðgjöf í boði
Hafa margir sem misnotaðir
voru sem börn leitað til ykkar?
„Nei, það er ekki algengt að til
Barnaverndarstofu leiti fullorðn-
ir einstaklingar vegna kynferð-
isbrota í æsku. Einhverjir hafa
þó leitað til Barnaverndarstofu í
kjölfar umfjöllunar um mál barna
á stofnunum frá fyrri tíð. Þá hélt
Barnaverndarstofa nýverið fund
með fulltrúum nokkurra stærstu
barnaverndarnefnda landsins
þar sem þessi mál voru rædd og í
ljós kom að barnaverndarnefnd-
ir hafa ýmist haft samband við
menn sem voru vistaðir á stofn-
unum á sínum tíma og boðið
þeim aðstoð eða veitt þeim ráð-
gjöf og aðstoð sem eftir því hafa
leitað.
Afnám fyrningarfrests gagn-
vart kynferðisofbeldi á börnum á
ekki við í þessu máli þar sem það
er orðið „of gamalt“. Skýtur ekki
skökku við að börn sem upp-
lifðu svona voðaverk fyrr á tím-
um þurfi að sætta sig við játningu
afbrotamannsins og horfa upp á
hann ganga lausan?
„Eins og áður sagði þá er þetta
ekki óvænt niðurstaða þar sem
reglan hefur verið sú alveg fram til
ársins 2007 að kynferðisbrot gegn
börnum hafa fyrnst eftir ákveðinn
tíma. Vísað er til þess sem hér seg-
ir á eftir um upplifun og líðan þol-
anda.“
Staðreynt hvort og í hvaða
mæli börn sættu illri meðferð
Mál þetta verður sennilega for-
dæmisgefandi hvað varðar Breiða-
víkurdrengina. Ljóst er af niður-
stöðu þessarar umræddu kæru að
þeir munu ekki geta leitað réttar
síns. Eigið þið til einhver úrræði
fyrir þessa menn, sem núna fyrst
hafa kjark og getu til að horfast í
augu við fortíð sína?
„Hér vísum við til þess sem segir
hér á eftir um að vinna úr áfalli eft-
ir erfiða lífsreynslu. Eins og kunn-
ugt er var sett upp í tengslum við
geðdeild LHS sérstakt teymi til að
veita þeim þjónustu sem voru vist-
aðir á stofnunum hér áður fyrr og
má hvetja alla til að leita sér hjálp-
ar þar. Þá liggur fyrir að forsætis-
ráðherra hefur skipað nefnd til að
kanna starfsemi vist- og meðferð-
arheimila fyrir börn í samræmi við
lögin nr. 26/2007. Í þeirri vinnu
verður leitast við að staðreyna
eins og kostur er hvort og í hvaða
mæli börn sættu illri meðferð og
nefndin mun leggja grundvöll að
tillögum til stjórnvalda um frek-
ari viðbrögð ef þurfa þykir. Nefnd-
inni hefur verið falið að byrja á að
skoða Breiðavíkurheimilið og skila
niðurstöðu í lok þessa árs.
Til viðbótar má nefna að ein-
staklingar hafa tekið höndum
saman og stofnað Breiðavíkur-
samtökin sem hyggjast beita sér
fyrir réttindum þessa hóps.“
Börn efast oft um
dómgreind sína
Hvernig getur þolandi unnið
sig út úr þessari skelfilegu reynslu
sem hann upplifði sem barn og
hefur borið í rúm þrjátíu ár, þeg-
ar niðurstaðan er sú að gerandinn
sleppur?
„Það að gerandanum sé refsað
er ekki forsenda þess að þoland-
inn geti unnið úr reynslu sinni á
árangursríkan hátt. Ef svo væri,
væru batahorfur þeirra sem glíma
við afleiðingar kynferðislegs of-
beldis mun lakari en raun ber
vitni. Eins og kunnugt er, er aðeins
hluti kynferðisbrotamála kærður
til lögreglu og aðeins hluti þeirra
mála sem kærð eru enda með sak-
fellingu. Það getur þó verið brota-
þolanum mikilvægt að hinn seki
sé dreginn til ábyrgðar fyrir brot
sín enda samræmist það almennri
réttlætiskennd. Í mörgum tilvik-
um er það þó játningin sjálf sem
er brotaþolandanum mikilvægust.
Börn sem þolað hafa kynferðisof-
beldi, einkum ef það hefur varað
í langan tíma, efast oft um dóm-
greind sína og minni. Þau mörk
sem flestum eru eðlileg og töm
hafa verið brotin og barnið getur
því stundum átt erfitt með að meta
hvenær farið er yfir þau. Fyrsta
skrefið í átt til bata er að segja frá
ofbeldinu. Þá er mikilvægt að þol-
andinn fái aðstoð sérfræðinga
til að vinna úr reynslunni. Börn-
um er tryggð ráðgjöf og meðferð í
barnaverndarlögum en fullorðnir
þolendur þurfa almennt sjálfir að
sæka sér aðstoð.”
Viðbrögð þeirra sem næst
þolandanum standa mikilvæg
Hvernig gengur fólki að vinna
úr sársaukanum?
„Batahorfur þolenda kynferð-
islegs ofbeldis eru almennt taldar
vera nokkuð góðar. Forsenda þess
að ná árangri er að segja frá því
sem gerðist og fá viðeigandi að-
stoð sérfræðinga. Viðbrögð þeirra
sem standa þolandanum næst eru
líka mjög mikilvæg. Ef frásögn þol-
andans er hafnað sem ósannind-
um er það nýtt áfall fyrir þoland-
ann sem hefur ef til vill um árabil
hugleitt að segja frá ofbeldinu.
Það að vera þolandi kynferðislegs
ofbeldis er ekki sjúkdómsgrein-
ing heldur má segja að þær afleið-
ingar sem þolendur glíma við séu
eðlileg viðbrögð við óeðlilegri lífs-
reynslu.“
Geta þolendur einhvern tíma
fyrirgefið?
„Tengsl þolenda og gerenda í
málum sem snerta börn eru oft-
ast of flókin til þess að hægt sé að
spyrja þessarar spurningar. Ef ger-
andinn er þolandanum nákominn
eru afleiðingarnar oft alvarlegri í
ljósi þess að hann hefur brugðist
þolandanum með því að misnota
traust hans og væntumþykju. Þótt
barnið fordæmi gjörðir gerandans
er ekki þar með sagt að því hætti
að þykja vænt um hann, einkum
ef gerandinn játar verknaðinn og
tekur fulla ábyrgð á honum. Það
er meginregla í skaðabótarétti að
sá einn ber ábyrgð sem á einhvers
konar sök á atburði. Sá ber sem sagt
ábyrgð sem veldur tjóni af ásetn-
ingi eða gáleysi, með athöfnum eða
athafnaleysi. Forstöðumenn sem
beita ofbeldi bera ábyrgð á tjón-
inu sem rekja má til ofbeldisins,
forstöðumenn sem vita eða hefðu
augljóslega mátt vita og láta við-
gangast að aðrir beiti börn ofbeldi
bera væntanlega einnig ábyrgð
– forstöðumenn sem vissu ekki,
hefðu ekki mátt vita og ekki hægt
að ætlast til að hefðu getað komið
í veg fyrir ofbeldi bera væntanlega
ekki ábyrgð. Þess má geta að sama
regla gildir um foreldra – foreldrar
bera ekki óskoraða ábyrgð á börn-
unum sínum eða gagnvart þeim.”
Hvað með forstöðumenn barna-
heimilanna? Bera þeir eða báru
þeir ekki ábyrgð á börnunum sem
send voru til vistar hjá þeim, líkt
og foreldrar bera ábyrgð á börnum
sínum?
„Spurningu um það hvort ein-
hver beri ábyrgð á tjóni sem annar
einstaklingur verður fyrir er sjald-
an hægt að svara játandi eða neit-
andi heldur þarf að fara vandlega
í gegnum meðal annars aðstæður,
háttsemi, ákvarðanir og atburðarás
og meta í hvert sinn.“
Hafa komið upp tilvik hjá ykk-
ur þar sem börn lögsækja foreldra
sína fyrir að hafa horft framhjá
glæp af þessu tagi?
„Barnaverndarstofa hefur ekki
sérstaka yfirsýn yfir dómsmál þar
sem kann að hafa reynt á ábyrgð
foreldra gagnvart börnum sín-
um. Mér er ekki kunnugt um neitt
dómsmál sem barn hefur höfðað
gegn foreldri sínu fyrir að hafa ekki
verndað sig gegn kynferðisofbeldi
af hálfu annars aðila.“
„Nei, það er ekki
algengt að til Barna-
verndarstofu leiti full-
orðnir einstaklingar
vegna kynferðisbrota
í æsku.“
Vigdís Erlendsdóttir
forstöðumaður Barnahúss
Börn efast oft um dómgreind
sína og minni