Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1992, Qupperneq 46

46
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 21
GANGRÁÐSÍSETNINGAR Á ÍSLANDI FRÁ UPPHAFI TIL
ÁRAMÓTA 1990-1991.
Brynjar Viðarsson, Árni Kristinsson, Ásgeir
Jónsson, Guómundur Oddsson, Ingibjörg Kjartans-
dóttir, Jón Þór Sverrisson. Landspítali,
Borgarspítali, Landakotsspítali og FSA.
Gangráósisetningar hafa verió framkvæmdar á
íslandi frá árinu 1968. Fram aó þeim tíma
höfóu nokkrir íslendingar fengió gangráó í
Danmörku allt frá 1963. Fjórir staóir á ís-
landi hafa séó um ísetningu gangráóa og haft
eftirlit meó þeim, Landspítali, Borgarspitali/
Landakotsspitali og Fjóróungssjúkrahúsió á
Akureyri.
Tilgangur rannsóknarinnar er aó gera upp á
landsvisu allar gangráósisetningar i íslend-
inga frá upphafi og lita á nokkra þætti sér-
staklega. Fengnar voru upplýsingar frá þessum
4 stöóum og athugaó meó leit i sjúkraskrám
kyn og aldur vió fyrstu isetningu, ástæóu
isetningar og sjúkdómsgreiningu, hjartarit
fyrir isetningu og afdrif sjúklinga.
Heildarfjöldi gangráösisetninga og þar meó
talin gangráósskipti (FSA undanskilió)er 556/
þar af eru 503 fyrsta isetning hjá viókomandi
sjúkling. Eru karlar þar 283 (56.3%)en konur
220 (43.7%). Á Landspitalanum hafa 249 sjúkl-
ingar fengió gangráð i fyrsta skipti. Karlar
voru þar talsvert fleiri eöa 143 (57.4%) en
konur 106 (42.6%). Meóalaldur þeirra vió
þessa fyrstu igræóslu var 73.7 ár (SD 11.4).
Hjá körlum var meðalaldur 73.6 ár (SD 9.9) en
hjá konum 73.8 ár (SD 12.63).
Algengasta einkenni sem leiddi til gangráós-
isetningar var yfirlió og var þaó hjá 42.5%
kvenna og 40.6% karla. Aósvif var ástæóan hjá
32.1% kvenna og 21.7% karla og hægtaktur hjá
11.3% kvenna og 16.8% karla. Annaó var fátiðara.
Algengasta undirliggjandi ástæóan var bandvefs
myndun i leiósluvef hjartans og var þaó grein-
ingin i 53.1% tilfella hjá körlum en 26.4% hjá
konum. Einungis ein kona og fimm karlar þurftu
á gangráói aó halda eftir bráóa kransasóastiflu.
Undirliggjandi ástæóur fundust hins vegar ekki
hjá 58.5% kvenna og 22.4% karla. Hjá körlum
var um algjört leiöslurof aó ræða á hjartariti
i 44.8% tilfella en hjá 22.6% kvenna. Sjúkur
sinushnútur reyndist vera hjá 58.5% kvenna,
en hjá 21.7% karla. önnur mynstur á hjarta-
riti voru fátióari, s.s. gáttatif/flökt með
hægtakti, annarrar gráóu leióslutruflun o.fl.
Talsvert fleiri karlar fá gangráó en konur.
Einkenni kvenna er oftar yfirlið og aósvif sesn
þó eru einnig algengustu einkenni karla.
Konur hafa eins mun oftar truflaóan sinushnút
en karlar og ástæóa fyrir þvi finnst ekki i
meira en helmingi tilfella. Karlar hafa hins
vegar talsvert oftar truflaó leióslukerfi,t.d.
greinrof og undirliggjandi ástæóa er bandvefs-
myndun i leióslukerfi hjartans hjá rúmlega
helmingi þeirra. Konur viröast aftur á móti
mun sjaldnar hafa truflun i leióslukerfi
hjartans.
SKEMMDIR Á KRANSÆÐA-ÆÐAÞELI
EFTIR NOTKUN MISMUNANDI NÚTÍMA
GREININGARTÆKJA INNAN í KRANS-
ÆÐUM.
Helai Óskarsson. James D. Rossen,
University of lowa, lowa City, IA, USA
Tilgangur rannsóknarinnar var aö athuga
hversu miklar skemmdir veröa á kransæöa-
æöaþeli viö notkun nútíma greiningartækja.
Aöferðir: Kransæöaþræöing var gerö eftir
svæfingu, gegnum femoral slagæð í 8 full-
vöxnum svínum (63+ 2 kg.)"Fiberoptic æöa-
scopia" (ÆÐAS) var gerö meö 4,5F skópi í
einni af þrem megin kransæöum. Skópiö er
sett inn í kransæöina meö aöstoö stýrivírs.
Það er útbúiö meö eftirgefanlegri og
mjúkri blöðru, sem er blásin upp til aö
stööva blóöflæði á meöan myndir eru tekn-
ar. ómskoðun á kransæðaveao var fram-
kvæmd í annarri kransæö (ÓMSK) með sér-
hönnuöum 5.3F ómskoðunar kateter, sem
einnig er komið fyrir í kransæð meö stýrivír.
Þriöja kransæöin var látin óhreyfö til viö-
miðunar (VIÐM).Kransæðarnar voru síöan
"þrýstings-fixeraöar"meö glúteraldehíði.
Æöabútar frá ÆÐAS.OMSK og VIÐM ásamt
bút þar sem æöin haföi aðeins veriö útsett
fyrir stýrivír (STV) voru útbúnir fyrir
öreinda-smásjárskoðun.Með aöstoö tölvu-
forrits var yfirborð æöaveggjarins, sem
hulinn var eðlilegu æöaþeli (hlutfall %)
mældur.Niöurstööur: Marktækar, (P<0.01
vs VIÐM) skemmdir voru á æöaþeli í öllum
æöum sem farið var inn í meö greiningar-
tæki eöa stýrivír.
VIÐM ÓMSK ÆÐAS ST
% æöaþel: 99±3 58±5 29±8* 45±8
*P<0.05 vs ÓMSK.
Ályktun: Umtalsverð skemmd veröur á
æöaþeli viö notkun nútíma greiningartækja
inni í kransæöum. Notkun tækja sem þurfa á
uppblásningu aö halda, er meiri en hinna.
Stýrisvír einn sér veldur marktækum
skemmdum. Æöaþels virkni er mjög mikil-
væg fyrir eölil.starfsemi æöa. Þaö þarf því
aö athuga vel ábendingar fyrir notkun slíkra
greiningartækja. Ávinningur með fengnum
upplýsingum þarf aö réttlæta notkun þeirra.