Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1992, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 21
51
ÞÉTTNI FITUPRÓTÍNA í ÍSLENDINGUM
Garfiar Sigurftsson. Ásdís Baldursdóttir, Vilmundur
Guðnason, Gunnar Sigurðsson.
Rannsóknarstöð Hjartavemdar, Reykjavík.
Lyflækningadeild Borgarspítalans, Reykjavík. Charing
Óoss Sunley Research Centre, London
Rannsóknir Hjartavemdar hafa hingað til beinst að
mælingum á heildarkólesteróli, þríglýseríðum og hafa
þessar mælingar verið notaðar til að meta áhættu
einstaklinga fyTÍr kransæðastíflu. Apoprótín (apo) AI er
eitt meginprótín háþétmi fituprótíns (high density
lipoprotein, HDL)og apo B er meginprótín lágþéttni
fituprótíns Oow density lipoprotein, LX)L). Fituprótín (a)
(Lp(a)) samanstendur af apo (a) og LDL. í nokkmm
rannsóknum hefur apo AI haft sterkt neikvætt
forspárgildi um kransæðastíflu og apo B haft svipað
forspárgildi og heildarkólesteról og LDL-kólesteról. Há
gildi af Lp (a) hefur verið tengd aukinni hættu á
kransæðastíflu. Rannsókn okkar beindist að því að mæla
apo AI, B og (a) í almennu íslensku þýði.
Urtak var 317 Islendingar (151 karlar og 166 konur) á
aldursbilinu 15-79 ára úr Neyslukönnun Manneldisráðs
1990. Apo AI og B voru mæld með vélvæddri
immunoturbidimetric aðferð (Cobas Mira, Roche). Apo
(a) var mælt með radioimmunoassay (Pharmacia
Diagnostics AB, Svíþjóð). Gefið var að 1 U/1 apo (a)
samvaraði 0,1 mg/dl Lp (a). Að auki voru mæld gildi
fyrir heildarkólesteról, þríglýseríð og HDL-kólesteról.
LDL-kólesteról var reiknað út frá jöfnu Friedewalds.
Heildarbreytistuðull (coefficient of variation) fyrir
mælingar á apo AI og B voru 3,4% og 3,0%, og fyrir
apo (a) 6,4%.
Enginn munur var á aldursdreifingu milli karla og
kvenna. Meðalþéttni apo AI í körlum og konum var
144,9 (±20.6) og 161,7 (±23,5) mg/dl og var
marktækur munur milli kynjanna (p<0,001). Meðalþéttni
apo B var marktækt hærri í körlum, 120,1 (±25,8) á
móti 111,6 (±28.6) mg/dl í konum (p<0,01). Apo B í
báðum kynjum (r=0,45-0,62, p<0,001), ásamt apo AI í
konum (r=0,26, p<0,01) höíðu marktæka fylgni við
aldur. Apo ÁI hafði sterka fylgni við HDL-kólesteról
(r=0,85 og 0,86) (p<0,001), einnig var sterk fylgni
milli apo B og LDL-kólesteróls (r=0,89 og 0,94). Lp
(a) var ekki normaldreift og mældist meðalþétmi 24,7
(±31,1) mg/dl í körlum en 26,3 (±32,3) mg/dl í konum
og var munurinn ekki marktækur.
Aðferðimar við mælingar á apo AI, B og (a) virðast
góðar og niðurstöður apoprótinmælinganna eru
sambærilegar við þær sem hafa fengist í rannsóknum
meðal annarra Evrópuþjóða.
SAMSPIL SKERÐIBÚTABREYTILEIKA f
STÝRISVÆÐI Á APOPRÓTÍN AI OG
REYKINGA ÁKVARÐAR ÞÉTTNI
PRÓTÍNSINS í BLÓÐI
Garðar Sieurðsson. Vilmundur Guðnason, Gunnar
Sigurðsson, Steve Humpries.
Charing Cross Sunley Research Centre, London.
Rannsóknarstöð Hjartavemdar og Lyflækningadeild
Borgarspítalans.
Faraldsfræðilegar rannsóknir hafa sýnt að hætta á
kransæðasjúkdómi er aukin með reylángum en minnkar
með hærri þéttni á apoprótíni (apo) AI og kólesteróli
háþéttni fituprótíns (high density Úpoprotein, HDL). En
apo AI er megin prótt'n HDL. Nýleg íslensk rannsókn
hefur sýnt ffam á að 1% breyting á apo AI veldur 2%
breytingum á afstæðri áhættu (relative risk, rr) fyrir
kransæðastíflu. Ættarrannsóknir benda til þess að 44-
60% af þétmi apo AI ráðist af erfðum. Þekkt er að
reykingar valdi lækkun á þéttni á apo AI og HDL. Þekkt
er að basabreytingin á Gúanfn (G) yfir í Adenín (A) f
stöðu -75 í stýrisvæði (promoter) apo AI hafi áhrif á
tjáningu gensins og veldur þessi basabreyting
eyðileggingu á skerðistað fyrir skerðiensfmið Msp I.
Tilgangur þessarar rannsóknar var því að athuga tíðni og
áhrif þessarar basabreym á apo AI og HDL-kólesteról í
íslensku þýði. _
Úrtak var 317 íslendingar (151 karl og 166 konur) úr
almennu þýði. Á einfaldan og fljótlegan hátt mátti greina
basabreytuna með ensímhvattri fjöldföldun (polymerase
chain reactíon, PCR) á kjamsýrubútí í stýrisvæði apoAI,
klippingu á þeim bútí með skerðiensíminu Mspl og
rafdrættí.
Reykingar vom tengdar 5% lækkun á apo AI (p<0.025)
og 11% Iækkun á HDL (p<0.01) í körlum en 6% lækkun
á apo AI (p<0.025) og 7% lækkun á HDL (p<0.05) í
konum. Hlutfall einstaklinga með A set (allele) var 0.23.
Ef einungis var litíð á þá karla sem ekki reyktu (70%) þá
vom þeir sem höföu A sedð með 9% hærra gildi af apo
AI en þeir sem vom arfhreinir um G setíð (p<0.01) og
mætti áætla að þeir heföu 18% lækkun á rr fyrir
kransæðastíflu. Áhrif reykinga vom sfðan könnuð innan
hverrar arfgerðar og máttí sjá að meðal karla sem höföu
A setíð vom áhrifin mest og vom þeir sem reyktu með
23% lægri gildi af apo AI miðað við þá sem ekki reyktu
(p=0.005) og því með um 46% hækkun á rr, ef aðeins er
tekið mið af breytingum á þéttni apoAI. Meðal þeirra
karla sem aðeins höfðu G setíð var munurinn á þéttni apo
AI milli þeirra sem reyktu og þeirra sem ekki reyktu
minni eða 2% og ekki marktækur. Breytingar á HDL-
kólesteróli fylgdu breytingum á apo AI. Tölffæðileg
tengls (ANOVA 2-way interaction) milli reykinga og
skerðibútabreytileika vom marktæk í körlum (F=5.870,
p=0,017). Ekki fundust sömu tengsl milli reykinga og
arfgerðar í konum.
Rannsókn sem þessi hjálpar til að greina samspil
umhverfis og erfða í áhættuþáttum kransæðasjúkdóma og
gætí stuðlað að markvissari fyrirbyggingu þeirra.