Sagnir - 01.06.1992, Qupperneq 9

Heldur bjartsýnni höldum við nú
leitinni áfram og reikum næst á slóðir
Laxdælu. I þetta sinn er það þó
hvorki tilviljun né guðleg forsjá sem
stýrir ferð okkar. Helga Kress bók-
menntafræðingur hefur nefnilega
vakið athygli okkar á sérstöðu sög-
unnar og jafnvel gert því skóna að
höfundur hennar sé kona.5 Laxdæla
er „eina Islendingasagan sem hefur —
eða réttara sagt leitast við að hafa -
konu að aðalpersónu." I henni ríkir
stöðug togstreita „milli þeirrar kven-
legu reynslu sem sagan er að segja frá
og þeirrar karlnrannlegu bókmennta-
hefðar sem hún er samin í“.6
Það er skemmtileg tilviljun að
fyrsta konan sem við sláumst í för
með er Þorgerður, dóttir Egils
Skallagrímssonar sem orti vísunna
hér að framan. Þegar okkur ber að
eru liðin þrjú ár frá því að Kjartan
sonur hennar var veginn og fyrir
hann hafa fengist greiddar fullar bæt-
ur. En þegar syrgjandi móðir á í hlut
geta peningar aldrei komið í staðinn
fyrir blóð. Dag einn kallar hún því
syni sína, sem orðnir eru fulltíða
menn, til fundar við sig og biður þá
að koma með sér í stutta ferð. Er þau
ríða fram hjá Sælingsdalstungu þar
sem býr Bolli, banamaður Kjartans,
tekur hún að egna syni sína en þeir
fara undan í flæmingi.
Þá svarar Þorgerður og blés við:
„Veit eg... að hér býr Bolli bróð-
urbani yðvar og furðu ólíkir urðuð
þér yðrum frændum göfgum er
þér viljið eigi hefna þvílíks bróður
sem Kjartan var og eigi mundi svo
gera Egill móðurfaðir yðvar og er
illt að eiga dáðlausa sonu. Og víst
ætla eg yður til þess betur fellda að
þér væruð dætur föður yðvars og
væruð giftar".7
Dæmið sýnir að hefndaruppeldi þarf
ekki endilega að vera lokið þó að
synirnir eigi að heita fullorðnir
menn. Þorgerður tuktar þá bræður til
eins og smákrakka og beitir til þess
einu beittasta vopni kvenna í blóð-
hefnd, hún hæðist að þeim og vænir
þá um kvenleika. Allt hafði þetta til-
ætluð áhrif og bræðurnir ákváðu að
leita hefnda þar sem þeir „sögðust
eigi lengur þola frýju móður sinnar". 8
Þeir fara síðan og vega Bolla Þor-
leiksson.
Guðrún Ósvífursdóttir, ekkja
hans, neitar að leitað sé bóta eftir víg-
ið en flyst í burtu og líða nú tólf þög-
ul ár. Saman höfðu þau hjónin, Bolli
og Guðrún átt tvo syni. Eldri sonur-
inn, Þorleikur, var fjögurra vetra
þegar faðir hans var veginn en sá
yngri, Bolli, var enn í móðurkviði.
Knappur stíll sagnanna leyfir því
miður ekki umfjöllun um dagleg
samskipti móður og sona, því vitum
við lítið hvað þeim fór á milli þau
tólf ár sem liðu frá því vígið átti sér
stað og þar til Guðrún fór að leita
stuðnings.
Sláumst nú aftur í för með höfundi
og fylgjumst með Guðrúnu hvetja
syni sína.
Fám nóttum síðar ... heimti hún
sonu sína til máls við sig í lauka-
garð sinn. En er þeir koma þar sjá
þeir að þar voru breidd niður lín-
klæði, skyrta og línbrækur. Þau
voru blóðug mjög. ... [Hún
mælti] „Þessi sömu klæði er þið
sjáið hér frýja ykkur föðurhefnda.
Nú mun eg ekki hafa hér um mörg
orð því að ekki er von að þið skip-
ist af framhvöt orða ef þið íhugið
ekki við slíkar bendingar og
áminningar". 9
Guðrún notar blóðugar flíkur Bolla
til að minna synina á að þeir hafi
skyldum að gegna. Blóðidrifm klæði
eru sterkari en hið talaða orð. Við
sjáum dæmi um sambærilega notkun
þeirra í öðrum íslendingasögum og
SAGNIR 7