Sagnir - 01.06.1992, Síða 26

Unnur Karlsdóttir
„Konur eiga að vera
mæður“
Umræður á Alþingi um hvort veita skyldi konum
kosningarétt, rétt til menntunar og embætta.
Fyrir konur dagsins í dag er
það svo sjálfsagður hlutur að
ganga menntaveginn og að
kjörborði á kosningadag að fæstar
leiða hugann að því að þessi réttindi
hafa ekki alltaf verið sjálfsögð.
Þvert á móti. Konur þurftu að
berjast fyrir þeim á sínum tíma
og umræður um þau ollu tals-
verðum skoðanaágreiningi
meðal stjórnmálamanna alda-
mótaáranna. Það eru aðeins
áttatíu og eitt ár síðan íslenskar
konur fengu jafnan rétt og
karlar til náms og embætta og
enn styttra, sjötíu og tvö ár,
síðan konur fengu kosninga-
rétt til jafns á við karla.
Islenskir stjórnmálamenn í
upphafi nýrrar aldar voru efins
um hvort opna skyldi konum
nýjar leiðir í samfélaginu með
nýjum réttindum. Þeim þótti
mörgum hverjum að þessi
réttindi væru konum engin
nauðsyn og óviturlegt margra
hluta vegna að veita þeim þau.
En hvers vegna? Hver voru
helstu rök þingmanna með og
á móti mannréttindum handa
konum?
Setjumst á áheyrendapalla
Alþingis árin 1911 og 1913 og
hlýðum á þingheim Qalla um hvort
konurnar í landinu skuli hljóta kosn-
ingarétt og rétt til menntunar og
embættisstarfa.
Móðir og húsmóðir
Það er árið 1911. Þingmenn eru að
ræða um frumvarp um rétt kvenna til
náms og embætta. Á að veita konum
þann rétt eða ekki? Karlmenn hafa
rétt til menntunar og embætta en
þingmenn íhuga hvort slíkt væri ekki
mjög óæskilegt fyrir konur því að
þær séu húsmæður? Eins og fyrsti
þingmaður Reykvíkinga, Jón Þor-
kelsson, segir: „réttilega ... hefir það
verið aðalhlutverk kvenfólksins að
ala og ala upp kynslóðirnar og annast
hag heimilisins. ... Ef konan nú færi
að vasast í rnörgu öðru, er hætt
við, að barnauppeldið sæti á
hakanum hjá henni.“ Hann var
andvígur kvenréttindum og
rök hans fyrir ábyrgð kvenna á
börnunum voru þau að karl-
menn gætu ekki leyst uppeldis-
störf af hendi á nándarnærri
jafn fullkominn hátt né með
annarri eins nákvæmni og nær-
gætni og konur.1
Konan sem móðir var þing-
mönnum ákaflega hugleikin í
umfjöllun þeirra um réttar-
stöðu kvenna. Af hverju? Vildu
þeir ekki að móðirin breyttist
og þá konan um leið því að í
hugum þeirra virtust móðir og
kona vera eitt og hið sama?
Konuna á maður og þar sem
kona er, þar á að vera heimili
og þar sem heimilið er, þar á að
vera kona. Svona einfalt var
það. Hvers vegna var það talin
svona eðlileg skipan að karlar
réðu fyrir konur - réðu yfir
konum? Líklega sökum þess að
fram til þessa hafði annað
hvorki tíðkast né leyfst en að konur
giftust og kæmu börnum á legg.
Hefðin er heimafrek og þess vegna
kom það róti á hugsanir margra ráða-
manna þegar konur fóru að biðja um
24 SAGNIR