Sagnir - 01.06.1992, Blaðsíða 89

Margrél Ögn Rafnsdóttir
Ljleynimerei
Reykj avíkurstelpa
Sagnfrteðingar eru leiknir í að skrifafyrir aðra sagnfrœðinga.
En þeir verða að setja sig í aðrar stellingarþcgar börn eiga í lilut
Einn þáttur af þjálfun verðandi sagnfrœðinga er að skrifa
fyrir þau, með það í Ituga, að vekja hjá þeim
\ fróðlciksþorsta iiin söguna.
einnig vera erfitt og flókið ef fram-
setning þess er góð og hnitmiðuð.
Þegar málfar er vandað á að nota
nafnorð sem minnst og sagnorð sem
mest. Litríkt mál og líkingarmál er til
góðs ef það er villulaust. Um þessi
málfarsatriði erum við Gunnar Karls-
son vafalaust sammála, samanber þau
dæmi sem hann nefnir á bls. 89 í
grein sinni í Sögnum 1991.
Meginágreiningur er hins vegar
milli okkar um það hvort til séu
einhver skýr mörk milli „sérf-
ræðirita" og „alþýðurita" og
hvort skrifa eigi ólíkt um
fræðiefni eftir því hvort það
eigi að birtast í fræðiriti eða
„alþýðuriti". Gunnar minn-
ist í grein sinni á muninn „á
kröfunum sem verður að
gera til framsetningar í sérf-
ræðiritum og alþýðutímari-
tum“ (86). Eg véfengi hins
vegar réttmæti þess að gera
hér einhvern skýran mun.
I fyrsta lagi dreg ég í efa að
það þurfi að skilja greini-
lega milli þessara tveggja
ritforma eins og betur
verður vikið að hér á eftir.
I öðru lagi tel ég að fræði-
maður eigi að hafa sömu
markmið í efnismiðlun
sinni án tillits til þess hvar
verk hans á að birtast: Að
stunda góða frceðimennsku og
koina henni til skila í greini-
legu ogfaUegu máli.
Annað mál er að birting-
arformið getur verið misjafnt,
til dæmis getur það verið
breytilegt eftir tímaritum hvert er
hlutfall myndefnis af heildarefninu
og hvernig pappírinn er og umbrot-
ið. Þannig er talsverður munur í
þessum efnum á tímaritinu Sögu ann-
ars vegar og tímaritunum Sögnuin og
Nýrri Sögu hins vegar.
Raunar má segja að Saga sé í vaxandi
mæli vettvangur ummæla um sagn-
fræðirit og mig grunar að ritdómar
og svör við þeim séu orðið mest
lesna efni tímaritsins og geri það
hvað eftirsóknaverðast hjá alþýðu.
Það er þó varla venja að telja umræð-
ur um sagnfræðileg verk til alþýð-
legra skrifa.
Ég dreg mjög í efa réttmæti þess að
skipta lesendum í „sérfræðinga“ og
„alþýðu". Ég byggi hér að nokkru
leyti á eigin reynslu. Meðal sagn-
fræðinga og sagnfræðinema er talna-
hluti bókar minnar, Upp er boðið Isa-
land. . ., almennt talinn vera tormelt-
ur mjög og erfiður og sniðganga þeir
hann nær undantekningarlaust. Yms-
ir „leikmenn" í sagnfræði hafa hins
vegar velt tölunum mikið fyrir sér og
spurt mig um þær; hér hefur bæði
verið um
að ræða háskólamenn og fólk, sem
hefur aldrei stundað háskólanám.
Talnafælni sagnfræðinga er almennt
séð umtalsverð en slík er ekki raunin
með marga aðra lesendahópa.
Grunur minn er sá að flestir les-
endur Sagna sem ekki eru sagnfræð-
ingar séu háskólamenn í ýmsum
greinum, oft með víðtæka sérþekk-
ingu á tilteknu sviði. Þetta er talsvert
ólíkt þeim skilningi sem mér sýnist
sumir hafa á alþýðulesandanum, sá
furðugripur verður gjaman ómennt-
uð endurútgáfa á sagnfræðingi sem er
að skilgreina alþýðumanninn.
En besti mælikvarðinn á aðgengi-
leika rits fyrir almúgann hlýtur að
vera markaðurinn: Hve mikið selst
ritið? Hve margir lesa það?
Helstu bækur Þórs Whiteheads
hafa selst hver um sig í fnnm til sex
þúsund eintökum. í útgáfu fræðirita
hefur Þór þannig náð til miklu fleiri
lesenda en nokkur annar sagnfræð-
ingur hér á landi. Má draga þá álykt-
un að bækur Þórs séu miklu alþýð-
legri en önnur sagnfræðirit?
Engan hef ég heyrt halda því
fram! Þór reynir aðeins að
fylgja þeim reglum sem sett-
ar voru fram hér áðan: Að
stunda eins góða fræði-
mennsku og koma henni
til skila á eins greinilegan
hátt og mögulegt er.
Aragrúi tilvísana prýða
síðurnar í metsölubók-
um hans og ekki eru
þær verulega mynd-
skreyttar. Samt seljast
bækurnar mjög vel!
Þekkir alþýðan ekki vitj-
un sína hvað henni á að
líka?
í ummælum Gunnars
Karlssonar um einstakar
ritsmíðar í Sögttuin
1990 er í þessu sam-
hengi aðeins rétt að
nema staðar við það
sem hann ritar um
grein Guðfmnu M.
Hreiðarsdóttur (86). Ég
er mjög ósammála mörgu
þar og hygg ég að þar komi
fram meginágreiningur okkar Gunn-
ars. Gunnar hrósar grein Guðfinnu
og segir hana vera afar vandaða og
forvitnilega rannsókn. Þessu er ég
fyllilega sammála. En hann segir
einnig: „Sumar greinarnar í Sögnum
XI líða fyrir það að efni sem nýtur
sín best sem einföld frásögn er klætt í
búning félagsvísinda. Dæmigerð fyr-
ir þetta er grein Guðfmnu. . .“ Þessu
er ég mjög ósammála. Þvert á móti
tel ég að flokkun hennar á glæpum
gegn börnum á tímabilinu 1802 -
1919, sem skýrð er skipulega í með-
fylgjandi töflum, auðveldi lesendum
SAGNIR 87