Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Qupperneq 33

LEYNDARRÁÐSTJÓRN
27
var skipuð nefnd ein mikil, sem ekki er í frá-
sögur færandi. Var henni það hlutverk ætlað
að semja nýja skipan á úthlutun listamanna-
launa, en óvíða hefur höggormstunga kunn-
ingsskaparins reynzt skæðari en á þeim
vettvangi. Ekki munu tillögur nefndarinnar,
sem formaður hennar gerði grein fyrir ný-
lega, þykja bera mikinn vott vizku eða
hetjuskapar, utan þessi eina tillaga, sem
hér mun gerð að umræðuefni. (Það er líka
augljóst, að nefndin gerir sér enga grein
fyrir mikilvægi hennar og frumleik.)
Önnur grein tillagna nefndarinnar skýrir
frá því, hversu kjósa skuli í svokallað list-
ráð, og fer hér á eftir orðrétt, meginkafli
greínarinnar, og vil ég biðja lesendur að
hyggja vandlega að:
„1. flokkur sé skipaður 12 mönnum ævi-
langt/ og mynda þeir listráð. Til þess sé í
fyrsta sinn kosið af 12 manna kjörráði, er
skal svo skipað, að menntamálaráðherra,
háskólaráð Háskóla Islands og Menntamála-
ráð, kjósa hvert um sig til þess 4 menn. . .
Þessir aðilar tilkynna kosningaúrslit í
ábyrgðarbréfi til ráðuneytisstjóra dómsmála-
ráðuneytisins, er skipar kjörstjórn kjörráðs
og listráðs ásamt menntamálaráðherra og
skrifstofustjóra Alþingis. Óheimilt er kosn-
ingaraðilum og kjörstjórn að láta uppi við
aðra, hvernig kosning féll. . . . Kjörstjórn
sendir í ábyrgðarbréfum tilkynningar þeim,
sem til kjörráðs voru kosnir, en þeir séu
bundnir um það þagnarskyldu. . . . Hver
hinna 12 kjörmanna kýs síðan 12 menn til
listráðs og sendir ráðuneytisstjóra dómsmála-
ráðuneytisins atkvæði sín í ábyrgðarbréfi.
Kjörstjóm telur atkvæði. Em þeir 12 menn
rétt kjörnir til listráðs, sem flest atkvæði
hlutu. . . . Að lokinni kosningu gefur kjör-
stjórn út kjörbréf þeim til handa, sem kosnir
vom til listráðs. Kjörstjórn gefur út opinbera
hlkynningu um, hverjir kosningu hlutu til
listráðs, án þess að geta atkvæðafjölda,
hverjir skipuðu kjörráð og fulltrúar hverra
þöir voru."
Eins og lesendur sjá, er margt með óvenju-
legum hætti í þessari kosningatilhögun. Lagt
er til, að kosningin til listráðs, verði fengin í
hendur sérstöku leynilegu kjörráði. Á að
halda því leyndu um aldur og ævi, hverjir
hafi skipað kjörráð, og jafnvel kjörráðsmenn
sjálfir skulu ekki hafa hugmynd um það,
hverjir séu meðráðsmenn þeirra. Þeir verða
því að taka ákvörðun sína einir í augliti
hins hæsta dómara. Og hversu sem til tekst
um val listráðsmanna, geta menn ekki beint
örvum vandlætingar sinnar gegn neinum
sérstökum, og enginn getur sett þvingu kunn-
ingsskaparins á kjörráðsmenn, því að þeir
eru óþekktir og óþekkjanlegir, svo að úrslit
kosninganna koma sem véfrétt af himnum
ofan.
Það er sannfæring mín, að þessi mikla
hugmynd opni útsýn fram á veginn til full-
komnunar: veg hins ósýnilega stjómarfars.
Ég sé fyrir hugskotssjónum framtíðarríkið,
þar sem allar veigamiklar ákvarðanir eru
teknar af leynilegum ráðum og þingum,
sem ósnortin eru af þeim veikleika og hlut-
drægni, sem svo mjög hrjáir okkur hér í
landi kunningsskaparins. Er hér ekki gam-
all draumur spekinganna um ríki réttlætis-
ins að rætast? Og kannske var það einmitt
þetta, er Marx átti við, þegar hann spáði
því, að ríkið mundi visna og hverfa loks
með öllu.
Áður en lengra er haldið vil ég velja hin-
um ósýnilegum ráðum gamalt og gott nafn
og kalla leyndarráð, en hið nýja stjómarfar
leyndarráðsstjóm. Vænti ég þess, að þeir
Vilmundur Jónsson og Halldór Halldórsson
leggi blessun sína á nafngift þessa.
Tillaga nefndarinnar kemur fram á heppi-
legum tíma, þar sem enn er ólokið endur-
skoðun stjómarskrárinnar. Er svo að heyra
sem allir flokkar séu óðfúsir að hraða samn-
ingu nýrrar stjómarskrár, en hins vegar
virðist hafa verið skortur á raunhæfum til-
lögum, er stjómarskrárnefnd gæti tekið til
athugunar. Vil ég því eindregið leggja til,
að hún taki leyndarráðsstjóm þegar til ræki-
legrar umræðu. Til að koma málinu frekar
áleiðis mun ég hér á eftir ræða nokkur helztu
einkenni hins nýja stjómarfars og benda á