Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Qupperneq 36

HELGAFELL
■30
vóru þeim félögum ekki hugstæðari en vænta
mátti, en hvernig hefðu þeir getað litið fram-
an í alvarleg, róttæk skáld þegar heim kom,
ef þeir hefðu á hinn bóginn látið blekkjast
af jafn óraunhæfu fyrirbæri og Ultima Thule
eins og kennarar í sumarleyfi — á þeim
voðatímum, sem yfir gengu? (Inn við beinið
ætlumst við auðvitað flest til, að ung skáld
á ferð séu eins og kennarar í sumarleyfi,
nema ennþá skáldlegri).
Allt um þetta er bókin bráðskemmtileg á
sprettum. Henni fylgja prýðilegar og dálítið
illkvitnislegar ljósmyndir af landslagi og
fólki. En átmetið í askinum eru fáein kvæði,
sem þeir félagar skutu inn í textann. Bréf til
Byrons lávarðar er meðal höfuðkvæða Au-
dens fram til þess tíma. (Magnús Ásgeirsson
íslenzkaði Journey to Iceland, Ferð til Islands,
úr þessari bók, eina kvæðið, sem til er eftir
Auden í íslenzkri þýðingu).
I annan stað munum við Auden vegna
þess, að hann hefir einstöku sinnum ritað
um íslenzkar bókmenntir eða getið þeirra,
einkum fornsagnanna. Er þess skemmst að
minnast, að hann skrifaði ritdóm í New States-
man & Nation á Englandi um nýja Njálu-
þýðingu á ensku. Hann kvað vera vel að
sér í íslendingasögum, og af því hefir orðið
til sú þjóðsaga, að íslenzkra áhrifa gæti í
kvæðum hans. Hver sem getur má fitna af því
að leita þeina. Hins vegar hefir Auden feng-
ið þessari flugu byr undir báða vængi með
því að gefa í skyn, að hann sé af íslenzku
bergi brotinn (Auden: Auðunn), og er það
víst ekki fráleitara en þegar við erum að
rekja ættir okkar til Bárðar Snæfellsáss eða
Gríms loðinkinna.
Skipti Audens og íslendinga eru semsé
ekki ýkja mikil, og enda þótt sjálfsagt sé að
gera sér grein fyrir þeim, mættu þau gjaman
okkar vegna falla í gleymsku að svo búnu.
Aftur á móti eru þau dálítill þáttur í sögu
Audens, og sú saga kemur okkur við eins
og öðrum, af því að Auden er eitt af höfuð-
skáldum þessara tíma.
Að öllum líkindum hefir hann um hríð ver-
ið áhrifamesta skáld þeirra þjóða, sem mæla
á enska tungu. I þeirri viðurkenningu
felst ekki dómur um eiginlegt gildi ljóða
hans: hann er að vísu stórskáld. En stór-
skáld geta verið áhrifalítil og minni háttar
skáld haft víðtæk áhrif, jafnvel á sér meiri
skáld. Þannig hafa mörg íslenzk skáld lært
sitthvað gott af Steingrími Thorsteinssyni, en
fá neitt þarflegt af Einari Benediktssyni, svo
að nefnd séu dæmi héðan. Reyndar er ekki
úr vegi að gera greinarmun á tvenns konar
áhrifum, sem ekki fara alltaf saman. Ann-
ars vegar áhrifum á ljóðagerð samtíðar-
manna, hins vegar beinum áhrifum á les-
endur. Vafalaust má að nokkru marki sund-
urgreina þannig slík áhrif allra skálda, sem
nokkurs mega sín: skáld leita annars í
kvæðum en venjulegir lesendur, öðrum
þræði að minnsta kosti. Og þess konar að-
greining kann að skipta meiru máli til skiln-
ingsauka, þegar Auden á í hlut heldur en
aðrir. Auden er í senn torskilinn meistari,
skáld handa skáldum og nokkuð vinsæll
með almenningi. Eg held að þetta megi skilja
svo, að erfiður og samþjappaður stíll hans,
langsóttur lærdómur, útsmogin fyndni og
ókennilega margbreytt tungutak, hindri
aldrei með öllu skilning þorra manna á
„efni" og siðaboðskap Ijóðanna, af því
að hvorugt er að jafnaði háfleygt eða tor-
kennilegt í sjálfu sér, og í öðru lagi vegna
þess, að skáldskapur hans hefir alltaf verið
tímabær, skáldskynjun hans alla tíð furðu
nákvæm loftvog á veðrabrigði samtímans.
Það er auk heldur hægara að lesa tímanna
teikn úr mörgum ljóðum hans, vegna þess
að hann hefir yfirleitt verið pólitískt skáld
öðrum þræði og brugðið fyrir sig pólitískum
mállýzkum. Allir vitum við eitthvað um póli-
tík, því að hún er okkar dagleg fæða og
enginn smekkur svo grófur, að hann finni
ekki eitthvert bragð að henni. Kveðskapur
Audens er óþrotleg skýrsla um siðferðilegt
og menningarlegt ástand á einstakri breyt-
inga og upplausnaröld, þó að vera megi, að
hin síhvikula nærfæmi hafi haldið aftur af
fullum þroska hans, meinað honum dýptar
og festu. Aftur á móti var eins og íþrótt hans,