Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Side 14

8
DAGSKRÁ
ingarstefnunni og líka andstæður afturhaldinu. Eðlilegast virtist
því, að hann kæm'i hreinlega fram sem miðflokkur, þótt hann
hafi ekki enn viljað viðurkenna sig það.
V.
Það var hlutverk umbótamanna á 19. öldinni að berjast fyrir
persónulegu og pólitísku frelsi. Þessi barátta bar víða tilætlaðan
árangur, en reynslan hefur sýnt, að ekki er allt fengið með þessu
frelsi. Það vill fara forgörðum, ef einstaklingana vantar atvinnu-
legt og fjárhagslegt öryggi. Þegar neyðin sverfur að, skortur og
atvinnuleysi verður langvarandi, hafa einstaklingarnir reynzt fús-
ir til að framselja persónulegt og pólitískt frelsi sitt í hendur
öfgaflokkunum.
Þessi reynsla, ásamt vaxandi áhuga fyrir því, að engir búi við
skort og örbirgð, gerir það að verkum, að það verður hlutverk
umbótamanna á 20. öldinni að berjast fyrir hinu fjárhagslega og
atvjnnulega öryggi, tryggja öllum sæmilega atvinnu og afkomu.
Þetta málefni er nú efst á dagskrá í öllum löndum. Stjórnmála-
flokkar og stjórnmálastefnur verða á komandi árum metnar og
vegnar eftir því, hvers vænta megi af þeim í þessum málum.
Hvernig eru hinar þrjár áðurgreindu stefnur líklegar til að
leysa þetta mál?
Afturhaldsstefnan eða samkeppnisstefnan, eins og hún er flutt
af íhaldsmönnum hér, hefur ráðið lofum og lögum í heiminum
undanfarna áratugi, nema í Rússlandi. Reynslan hefur sýnt, að
hún er eins ófær til að leysa þessi mál og hugsast getur. Tökum
t. d. Bandaríkin. Þau eru auðugasta land heimsins. Ríkið lagði
þar engar hömlur á atvinnureksturinn. Skattar voru nær engir.
Þó voru þar 12—13 miljónir atvinnuleysingja, þegar Roosevelt kom
til valda fyrir 12 árum. Þannig leysir samkeppnin og stórgróða-
framtakið atvinnumálin, þegar þau eru ein um hituna og ríkið
lætur þau afskipalaus. ,
Ástæðurnar til þess, að samkeppnisskipulagið getur ekki leyst
þessi mál, eru margþættar. Það getur ekki skapað jafnvægi milli
atvinnugreinanna. Það getur ekki hindrað að of mikið sé fram-
leitt af einni vöru eða of lítið af annari, því að það miðar ekki
framleiðsluna við það, sem er skynsamlegt og nauðsynlegt, heldur
við það, sem er gróðavænlegt þessa og þessa stundina. Þess vegna