Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Síða 40

34
DAGSKRÁ
framleiða það, sem neytandinn
óskar eftir. Algengt var, að
framleiðendur seldu vörur sínar
á erlendum markaði undir
kostnaðarverði til þess að vinna
markaðina, en bættu sér tapið
upp á kostnað innlendra neyt-
enda. Þessar aðferðir ásamt
mörgum öðrum brögðum sköp-
uðu algeran glundroða í milli-
landaviðskiptum. Allir, sem um
þessi mál hugsuðu, ráku sig á
það, að einhvers staðar hlyti að
vera veila í röksemdafærslunni.
En vandamálið leystist ekki og
tilraunirnar til að leysa það
virtust aðeins gera illt verra.
Úrræði og aðgerðir
Fyrstu mistökin 'voru því að
kenna, að menn skildu ekki
sjúkdómseinkennin. Menn voru
yfirleitt á þeirri skoðun, að of-
framleiðsla gæti ekki átt sér
stað nema um takmarkaðan
tíma og lengi vel var engin ítar-
leg rannsókn gerð á orsökum
kreppunnar. í fyrsta lagi var lítt
reynt að rannsaka eðli þessarar
svokölluðu offramleiðslu. Það er
hugsanlegt, að á ákveðnu
augnabliki sé meira framboð á
t. d. gúmmíi, hvallýsi eða baðm-
ull heldur en þörf er fyrir til
þeirra nota, sem nú þekkjast.
Eins má vera, að hægt væri að
rækta meira hveiti eða meiri
baðmull en mannkynið þarf á
að halda. í þessum tilfellum
væri um raunverulega (abso-
lúta) offramleiðslu að ræða. En
hitt er algengara, að framleiðsl-
an í heild sé ekki ofmikil í sjálfu
sér, heldur aðeins of mikil í
hlutfalli við kaupgetu neytend-
anna. Þannig gæti verið „of-
framleiðsla“ á svínafeiti í Chi-
cago á sömu stundu og bændur
í Austur-Evrópu væru aðfram-
komnir af fituskorti. Að sönnu
mun málum stundum þannig
háttað, að ómögulegt er að skera
úr því, hvort um raunverulega
eða hlutfallslega offramleiðslu
er að ræða. En þessi vandamál
verða að aðgreinast og krefjast
ólíkra úrlausna. Hið mikla
vandamál tveggja undanfarinna
áratuga er hlutfallsleg offram-
leiðsla. Síðari villan, sem stafar
einnig af of nánu sambandi við
klassisku hagfræðina, var, að
mönnum sást yfir það, að hlut-
fallsleg offramleiðsla var orðið
rótgróið (króniskt) böl, sem staf-
aði af hinni miklu jafnvægis-
röskun á valdaaðstöðu framleið-
andans annars vegar og neyt-
andans hins vegar, eins og áð-
ur hefur verið að vikið.
Við slíkar aðstæður var það
kórvilla að fara að leysa vanda-
málið fyrst og fremst með tilliti
til framleiðenda, eins og gert
var. Framleiðendur höfðu hvar-
vetna svo sterk tök á ríkisvald-