Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Síða 41

DAGSKRÁ
35
inu, aö menn virtust almennt
sammála um að mæta krepp-
unni með því, að styðja fram-
leiðendur með opinberum að-
gerðum. Algengustu úrræðin
voru annars vegar að örva
famleiðsluna með styrkjum (þ.
ú m. útvegun ódýrs lánsfjár)
°g hins vegar að takmarka
framleiðsluna til þess að hækka
verðið. Hagfræðingar mæltu
fnjög með fyrri aðferðinni, enda
virtust þeir sumir styðja þá
skoðun, að það væri ekki mest
undir því komið, hvað væri
framleitt, þar sem mönnum væri
veitt atvinna með framleiðsl-
unni og þar með sköpuð kaup-
geta. Hins vegar hölluðust for-
kólfar viðskiptalífsins frekar að
framleiðslutakmörkuninni. Auk
Þess, sem iðnaðarhringir gerðu
með sér samkomulag um tak-
nrörkun framboðs, voru einnig
gerðir opinberir alþjóðasamn-
ingar um framleiðslutakmörkun
a fini og gúmmíi og kopar og um
takmörkun á útflutningi hveit-
is 0g sykurs. Fyrrnefndar að-
ferðir urðu báðar aðeins til þess
að auka glundroðann og brátt
var öfugstreymið orðið svo mik-
að ríkisstjórnirnar styrktu
^nn til að framleiða afurðir,
sem mönnum var svo borgað
fyrir að eyðileggja. Á áratugn-
um fyrir þetta stríð var það al-
&engt í hinum siðmenntuðustu
löndum, að hveiti- og baðmull-
aruppskera væri eyðilögð, kaffi
brennt, fjárstofni lógað og mjólk
hellt niður. Hin svonefnda verð-
festing („price stabilisation“),
sem þýddi alltaf að halda verð-
inu uppi, átti miklum vinsæld-
um að fagna á tímabilinu á milli
styrjaldanna og var gott dæmi
um það, hversu hagsmunir
framleiðenda voru alltaf látn-
ir sitja í fyrirrúmi.
En nú var einnig farið að
leysa vandamálið frá sjónar-
miði neytenda. Helztu tillögurn-
ar í þessum anda voru þær, að
neytendur þyrftu að fá meiri
kaupgetu milli handanna til
þess að auka neyzlu sína, ým-
ist með kauphækkun, lánum eða
styrkjum. Þessar kenningar voru
að vísu óheilbrigðar í þeirri
mynd, sem þær voru settar fram,
en það má segja þeim til lofs,
að þær byggjast þó á þeim heil-
brigða grundvelli, að framleið-
andinn eigi fyrst og fremst að
fullnægja þörfum neytenda og
að jafnvægi geti aðeins kom-
izt á á þann hátt, að framleiðsl-
an lagi sig eftir þörfum neyt-
enda, en ekki öfugt.
Tilraunir þær, sem gerðar
voru í Sovét-Rússlandi og í
Þýzkalandi eftir valdatöku þjóð-
ernisjafnaðarmanna til þess að
leysa vandamál atvinnulífsins,
voru nú farnar að vekja síaukna
3*